Τι σήμαινε το όνομα της πόλης Άργος στην Αρχαία Ελληνική

 

• 
• 

Λεπτομέρειες

 

Δημοσιεύτηκε στις 05 Μαρτίου 2015http://argolika.gr/

Πόλεις με το όνομα «Άργος» υπήρχαν πολλές στην αρχαιότητα (βλ. λ.χ. Στέφ. Βυζ. s.v., ο οποίος σημειώνει 11 τέτοιες πόλεις). Οι περισσότερες απ' αυτές είχαν μύθους ίδρυσης που τις συνέδεαν με το πελοποννησιακό Άργος.

Έτσι λ.χ. το Άργος τὸ ἐν τῷ Ἰονίῳυποτίθεται ότι είχε ιδρυθεί από το Διομήδη (Αππ., Συρ. 333) όπως και το Ίππιον Άργος στην Απουλία (Στράβων 5.1.9), το Άργος Ορεστικό από τον Ορέστη (Στράβων 7.7.8), το Αμφιλοχικό Άργος, το οποίο είχε μάλιστα τον δικό του ποταμό Ίναχο (Στράβων 6.2.4), από τον Αμφίλοχο, γιο του Αμφιάραου (Θουκ. 2.68.4, Στράβων 6.2.4).

Στην πραγματικότητα όλα αυτά τα Άργη δε θα μπορούσαν να αποτελούν αποικίες του πελοποννησιακού Άργους, ενώ τέτοιου είδους συνδέσεις υιοθετήθηκαν και αξιοποιήθηκαν από πόλεις και βασιλικούς οίκους στο πλαίσιο τοπικών ανταγωνισμών για κύρος και ανωτερότητα στην ιεραρχία. Στην πραγματικότητα η πληθώρα τόσων πόλεων με το όνομα «Άργος» υποδεικνύει ότι η λέξη ἄργος ήταν αρχικά κοινό ουσιαστικό, το οποίο πρέπει να σήμαινε «πεδιάδα».

Βλ. Στεφ. Βυζ. (λήμμα Άργος):  Ἄργος δὲ σχεδὸν πᾶν πεδίον κατὰ θάλασσαν. Σύμφωνα με το Στράβωνα (8.6.9) ἄργος δὲ καὶ τὸ πεδίον λέγεται παρὰ τοῖς νεωτέροις͵ παρ΄ Ὁμήρῳ δ΄ οὐδ΄ ἅπαξ· μάλιστα δ΄ οἴονται Μακεδονικὸν καὶ Θετταλικὸν εἶναι («Άργος λέγεται και η πεδιάδα στους νεότερους συγγραφείς, αλλά στον Όμηρο ούτε μια φορά. Μάλιστα θεωρούν ότι είναι μακεδονική και θεσσαλική λέξη»). Το γεγονός ότι η λέξη με την αρχική της σημασία διατηρήθηκε στην περιφέρεια του ελληνικού κόσμου τής προσέδωσε το καθεστώς γλώσσας (=σπάνιας λέξης), γεγονός που εξηγεί την αναγεννημένη χρήση της από τους νεωτέρους που αναφέρει ο Στράβων.

H σημασία «πεδιάδα» ταιριάζει σε όλα εκείνα τα επίθετα που αποδίδει ο Όμηρος στο Άργος (ιππόβοτο = που θρέφει άλογα, πολύπυρο = με τα πολλά σιτηρά, οὖθαρ ἀρούρης= μαστός της γης, πολυδίψιο = πολύ διψασμένο). Η έννοια του «πεδίου» μπορεί να ερμηνεύσει επίσης και το γεγονός ότι χρησιμοποιείται στον Όμηρο για να δηλώσει, με μια επέκταση της σημασίας, διάφορες περιοχές της Ελλάδας, την Αργολίδα, την Πελοπόννησο, ακόμη και τη Θεσσαλία (Πελασγικόν Άργος). Πβ. Στράβων 8.6.5. Είναι ενδεικτικό ότι ο επώνυμος ήρωας Άργος δίνει το όνομά του στη χώρα του Άργους και όχι στην πόλη (Παυσ. 2.16.1). Σε μια δευτερογενή εξέλιξη η λέξη «άργος» έγινε κύριο όνομα (Άργος) για την πόλη που δέσποζε σε κάθε πεδιάδα (άργος).
Έτσι εξηγούνται και τα πολλαπλά Άργη που αναφέρθηκαν παραπάνω. Ειδικά στην περίπτωση του πελοποννησιακού Άργους, όταν η λέξη περνά ως κύριο όνομα στη πόλη, η πεδιάδα παίρνει το όνομα «Αργολίς» (ενν. χώρα).

Βιβλιογραφία
-C. Brillante, "Genealogie Argive: dall' asty phoronikon alla città di Perseus", στο Bernardini 2004, 35-56.
-J. M. Hall, "How Argive Was the Argive Heraion? The Political and Cultic Geography of the Argive Plain, 900-400 B.C.", AJA 99 1995, 577-613
-P. Wathelet, "Argos et l' Argolide dans l' épopée, spécialement dans le Catalogue des Vaisseaux", στο Piérart 1992, 99-116.

Πηγή: heterophoton.blogspot.gr (Σταύρος Γκιργκένης)