Το άγνωστο ιερό της Ίσιδας στο Αργος
- Λεπτομέρειες
- Δημοσιεύτηκε στις 10 Μαρτίου 2014
Η αρχαία Αιγύπτια θεά και η ταύτισή της με την Αργεία Ιώ
τoυ Αντώνη Σιούτου
τoυ Αντώνη Σιούτου
Από κάποιες σκόρπιες κουβέντες, έμαθα ότι στο Άργος διασώζεται ένα κέντρο λατρείας της Αιγύπτιας θεάς Ίσιδας. Απόρησα. Γιατί οι αρχαίοι συμπολίτες μου έχτισαν ναό προς τιμή της; Τι σχέση μπορεί να έχει με την πόλη;
Επισκέφθηκα το ιερό, πνιγμένο στα ξεραμένα χόρτα και τα σαρίδια που ο αέρας κουβαλάει. Βρίσκεται στην οδό Μπουσουλόπουλου, πίσω από το ΙΚΑ. Εκεί μια πινακίδα της Δ΄ Ε.Π.Κ.Α. με την υπογραφή της αρχαιολόγου κας Ελένης Σαρρή, μέσα από ένα κατατοπιστικό σχεδιάγραμμα, μας πληροφορεί ότι:
«Ο υπόγειος χώρος θα είχε πιθανώς όροφο και στέγη με κεραμίδια. Κτίστηκε στα τέλη 3ου αι. μ. Χ. και εγκαταλείφθηκε σταδιακά τον 6ο αι. μ.Χ. Ο υπόγειος χαρακτήρας του και το οκταγωνικό του σχήμα με τις τρεις κόγχες στις πλευρές και τις τέσσερεις λοξά κτισμένες στις γωνίες υποδεικνύουν τη χρήση του ως ιερού μυστηριακής θεότητας, πιθανώς της Ίσιδας».
Επισκέφθηκα το ιερό, πνιγμένο στα ξεραμένα χόρτα και τα σαρίδια που ο αέρας κουβαλάει. Βρίσκεται στην οδό Μπουσουλόπουλου, πίσω από το ΙΚΑ. Εκεί μια πινακίδα της Δ΄ Ε.Π.Κ.Α. με την υπογραφή της αρχαιολόγου κας Ελένης Σαρρή, μέσα από ένα κατατοπιστικό σχεδιάγραμμα, μας πληροφορεί ότι:
«Ο υπόγειος χώρος θα είχε πιθανώς όροφο και στέγη με κεραμίδια. Κτίστηκε στα τέλη 3ου αι. μ. Χ. και εγκαταλείφθηκε σταδιακά τον 6ο αι. μ.Χ. Ο υπόγειος χαρακτήρας του και το οκταγωνικό του σχήμα με τις τρεις κόγχες στις πλευρές και τις τέσσερεις λοξά κτισμένες στις γωνίες υποδεικνύουν τη χρήση του ως ιερού μυστηριακής θεότητας, πιθανώς της Ίσιδας».
Γιατί άραγε μια θεά κίνησε από την μακρινή Αίγυπτο κι ήρθε στο Άργος; Τι βρήκε σε τούτο τον τόπο που δεν το είχε στην πατρίδα της; Γιατί οι Αργείοι διάλεξαν την Ίσιδα κι όχι μια άλλη θεότητα πιο γνωστή όπως ο Άμωνας, ο Άνουβις και κάποιοι άλλοι;
Κάποιοι μου είπαν ότι οι Αργείοι, ευγενείς και φιλόξενοι άνθρωποι, εί-χαν αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με τους Αιγύπτιους και έχτισαν τον ναό για να εξυπηρετηθούν οι λατρευτικές ανάγκες των επισκεπτών της πόλης. Άλλοι, με πληροφόρησαν ότι στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, η λατρεία της Ίσιδας είχε περάσει για τα καλά και στην Ελλάδα. Μεγάλα λατρευτικά κέντρα, αφιερωμένα στη θεά υπήρχαν στη Δήλο, στην Αθήνα, στον Πειραιά, στο Μαραθώνα και στο ... Άργος.
Στον ιστότοπο www.arxaiologia.gr βρήκα ένα ενδιαφέρον άρθρο της αρχαιολόγου κας Ιφιγένειας Δεκουλάκου το οποίο και δανείστηκα.
«Η Ίσιδα ανήκει στις παλαιότερες αιγυπτιακές θεότητες. Σύμφωνα με τα κείμενα των πυραμίδων είναι κόρη του Σεβ (της γης) και της Νουτ (του Ουρανού), αδελφή του Όσιρη.
Ο Όσιρις αναφέρεται συγχρόνως ως αδελφός και σύζυγος της Ίσιδας, ενώ γιος τους είναι ο Ώρος. Από την εποχή των Φαραώ σώζονται ύμνοι και αποσπάσματα από ωδές που αναφέρονται στο μύθο του Όσιρη. Ο Όσιρις, έφερε τον πολιτισμό στην Αίγυπτο, οργάνωσε το κράτος, καθιέρωσε θεσμούς και δίδαξε τη γεωργία. Στο έργο του αυτό τον ώθησε και τον στήριξε η Ίσιδα. Όταν έφυγε ο Όσιρις από την Αίγυπτο για να εκπολιτίσει και άλλες χώρες, άφησε στην αντιβασιλεία τη γυναίκα του την Ίσιδα.
Στην επιστροφή του ο αδελφός του ο Σέθ, τον σκότωσε και αφού έκλεισε τα κομμάτια του σε κιβώτιο τα έριξε στη θάλασσα. Η Ίσιδα μαζί με την αδελφή της τη Νέφθυ μαζεύουν τα κομμάτια του νεκρού Όσιρι (εκτός από τον φαλλό που έμεινε στον Νείλο), ανασυστήνουν το σώμα του και τον ξαναφέρνουν στη ζωή». (τον φαλλό τον κατάπιε ένα μεγάλο ψάρι που από τότε το λένε οξύρυγχο).
Στην Ίσιδα - λένε- οφείλεται ο θεσμός του γάμου και της οικογένειας. Κατάργησε την ανθρωποφαγία και τους έμαθε το ψήσιμο του ψωμιού, τον αργαλειό, τη μαγεία και την ιατρική. Η Ίσιδα παριστάνεται συχνά σε αγάλματα καθισμένη, ενώ στα γόνατά της κρατά τον Ώρο. Φορά στο κεφάλι τον ηλιακό δίσκο μεταξύ δύο κεράτων.
Κάπου αλλού διαβάζω:
«Οι Έλληνες, που επισκέφθηκαν την Αίγυπτο, ταύτισαν την Ίσιδα προς την Αργεία Ιώ, κόρη του Ινάχου και εκλεκτή του Δία, που είχε μετατραπεί από το βασιλιά των θεών σε αγελάδα και που κατέφυγε τελικά στην Αίγυπτο...».
Κάποιοι μου είπαν ότι οι Αργείοι, ευγενείς και φιλόξενοι άνθρωποι, εί-χαν αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με τους Αιγύπτιους και έχτισαν τον ναό για να εξυπηρετηθούν οι λατρευτικές ανάγκες των επισκεπτών της πόλης. Άλλοι, με πληροφόρησαν ότι στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, η λατρεία της Ίσιδας είχε περάσει για τα καλά και στην Ελλάδα. Μεγάλα λατρευτικά κέντρα, αφιερωμένα στη θεά υπήρχαν στη Δήλο, στην Αθήνα, στον Πειραιά, στο Μαραθώνα και στο ... Άργος.
Στον ιστότοπο www.arxaiologia.gr βρήκα ένα ενδιαφέρον άρθρο της αρχαιολόγου κας Ιφιγένειας Δεκουλάκου το οποίο και δανείστηκα.
«Η Ίσιδα ανήκει στις παλαιότερες αιγυπτιακές θεότητες. Σύμφωνα με τα κείμενα των πυραμίδων είναι κόρη του Σεβ (της γης) και της Νουτ (του Ουρανού), αδελφή του Όσιρη.
Ο Όσιρις αναφέρεται συγχρόνως ως αδελφός και σύζυγος της Ίσιδας, ενώ γιος τους είναι ο Ώρος. Από την εποχή των Φαραώ σώζονται ύμνοι και αποσπάσματα από ωδές που αναφέρονται στο μύθο του Όσιρη. Ο Όσιρις, έφερε τον πολιτισμό στην Αίγυπτο, οργάνωσε το κράτος, καθιέρωσε θεσμούς και δίδαξε τη γεωργία. Στο έργο του αυτό τον ώθησε και τον στήριξε η Ίσιδα. Όταν έφυγε ο Όσιρις από την Αίγυπτο για να εκπολιτίσει και άλλες χώρες, άφησε στην αντιβασιλεία τη γυναίκα του την Ίσιδα.
Στην επιστροφή του ο αδελφός του ο Σέθ, τον σκότωσε και αφού έκλεισε τα κομμάτια του σε κιβώτιο τα έριξε στη θάλασσα. Η Ίσιδα μαζί με την αδελφή της τη Νέφθυ μαζεύουν τα κομμάτια του νεκρού Όσιρι (εκτός από τον φαλλό που έμεινε στον Νείλο), ανασυστήνουν το σώμα του και τον ξαναφέρνουν στη ζωή». (τον φαλλό τον κατάπιε ένα μεγάλο ψάρι που από τότε το λένε οξύρυγχο).
Στην Ίσιδα - λένε- οφείλεται ο θεσμός του γάμου και της οικογένειας. Κατάργησε την ανθρωποφαγία και τους έμαθε το ψήσιμο του ψωμιού, τον αργαλειό, τη μαγεία και την ιατρική. Η Ίσιδα παριστάνεται συχνά σε αγάλματα καθισμένη, ενώ στα γόνατά της κρατά τον Ώρο. Φορά στο κεφάλι τον ηλιακό δίσκο μεταξύ δύο κεράτων.
Κάπου αλλού διαβάζω:
«Οι Έλληνες, που επισκέφθηκαν την Αίγυπτο, ταύτισαν την Ίσιδα προς την Αργεία Ιώ, κόρη του Ινάχου και εκλεκτή του Δία, που είχε μετατραπεί από το βασιλιά των θεών σε αγελάδα και που κατέφυγε τελικά στην Αίγυπτο...».
Κάτι αρχίζει να αχνοφέγγει. Οι απαντήσεις όμως εκκρεμούν. Καλά τα γράφουν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, αλλά εμένα δεν μου είναι αρκετά. Πιάνω την Ελληνική Μυθολογία. Λυτάρι πολλών αποριών μου. Δεν μπορεί, σκέπτομαι, κάτι θα υπάρχει για να βρω μιαν άκρη. Πράγματι, στον τρίτο τόμο της Ελληνικής Μυθολογίας, της Εκδοτικής Αθηνών, βρίσκω όλα όσα ήθελα.
Γράφει ο Ιωάννης Κακριδής κι εγώ τα μεταφέρω:
«Η Ιώ ήταν κόρη του Ινάχου και της Μελίας ή της Αργείας. Ηταν ιέρεια της Ήρας, όταν ο Δίας την πόθησε και κατάφερε να την κάνει δική του. Η Ήρα τους έπιασε μαζί και τότε ο Δίας, απλώνοντας το χέρι πάνω στο κεφάλι της κοπέλας, τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα και ορκίστηκε στη ζυλότυπη σύντροφό του πως δεν θα ξαναπήγαινε μαζί της. Αλλά η Ήρα δεν αρκέστηκε σ' αυτό. Ζήτησε και πήρε την Ιώ και την παρέδωσε στον Άργο τον «πανόπτη», που είχε μάτια σ΄όλο του το σώμα, και αυτός την έδεσε σε μια ελιά στο άλσος των Μυκηνών και δεν την άφηνε ούτε στιγμή από τα μάτια του. Και λένε πως από το μουκάνισμά της είπαν εκείνο τον τόπο Μυκήνες.....
Ύστερα από τούτο ο Δίας έστειλε τον Ερμή να κλέψει την Ιώ, και αυτός τα κατάφερε, αφού αποκοίμισε τον Άργο παίζοντάς του με την σύριγγα, ή αφού του έριξε ένα βράχο και τον σκότωσε, γι' αυτό και, έλεγαν, ο Ερμής πήρε το επίθετο Αργεϊφόντης, δηλαδή φονιάς του Άργου.
Τότε η Ήρα έστειλε στην Ιώ μια βοϊδόμυγα, που την έκανε να τρέχει μανιασμένη από τόπο σε τόπο και να μη βρίσκει γιατρειά. Πέρασε το Ιόνιο πέλαγος- περιπλανήθηκε σε πολλούς τόπους, και μόνο σαν έφτασε στην Αίγυπτο, ξαναβρήκε την πρώτη, την ανθρώπινη μορφή της, και μπόρεσε να γεννήσει το γιο της, τον Έπαφο, από την επαφή της με τον Δία.
Υπήρχε κι άλλη παράδοση, που έλεγε πως η Ιώ γέννησε το γιο της στην Εύβοια μέσα σε μια σπηλιά. Όπως και να έγιναν τα πράγματα, η Ήρα δεν άφησε ήσυχη την Ιώ ούτε και τότε, μα έβαλε τους Κουρήτες να κλέψουν το μωρό. Και βέβαια ο Δίας, σας έμαθε το κακό, σκότωσε αμέσως του Κουρήτες, όμως το παιδί δεν βρέθηκε, και η δύστυχη η μάνα άρχισε πάλι να τρέχει από τόπο σε τόπο, αναζητώντας το σπλάχνο της.
Τέλος το βρήκε στη Συρία, όπου το ανέτρεφε η γυναίκα του βασιλιά της Βυβλίδας. Ξαναγύρισε ευτυχισμένη στην Αίγυπτο, όπου πήρε άντρα της τον Τηλέγονο, βασιλιά των Αιγυπτίων, εκεί τη λάτρεψαν σαν θεά και την είπαν Ίσιδα.
Ο γιος της ο Έπαφος έγινε βασιλιάς στην Αίγυπτο, πήρε γυναίκα του την κόρη του Νείλου, τη Μέμφιδα, έχτισε πόλη με το όνομά της και απόκτησε κόρη τη Λιβύη, που από το ζευγάρωμά της με τον Ποσειδώνα γεννήθηκαν οι δίδυμοι Αγήνωρ και Βήλος. Του Βήλου γιος και του Αίγυπτου αδελφός ήταν ο Δαναός, που, αφού κυβέρνησε έναν καιρό τη Λιβύη, ήρθε στο Άργος και συνέχισε τη δυναστεία που κράτησε από την Ιώ και από τον πατέρα της Ίναχο».
Γράφει ο Ιωάννης Κακριδής κι εγώ τα μεταφέρω:
«Η Ιώ ήταν κόρη του Ινάχου και της Μελίας ή της Αργείας. Ηταν ιέρεια της Ήρας, όταν ο Δίας την πόθησε και κατάφερε να την κάνει δική του. Η Ήρα τους έπιασε μαζί και τότε ο Δίας, απλώνοντας το χέρι πάνω στο κεφάλι της κοπέλας, τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα και ορκίστηκε στη ζυλότυπη σύντροφό του πως δεν θα ξαναπήγαινε μαζί της. Αλλά η Ήρα δεν αρκέστηκε σ' αυτό. Ζήτησε και πήρε την Ιώ και την παρέδωσε στον Άργο τον «πανόπτη», που είχε μάτια σ΄όλο του το σώμα, και αυτός την έδεσε σε μια ελιά στο άλσος των Μυκηνών και δεν την άφηνε ούτε στιγμή από τα μάτια του. Και λένε πως από το μουκάνισμά της είπαν εκείνο τον τόπο Μυκήνες.....
Ύστερα από τούτο ο Δίας έστειλε τον Ερμή να κλέψει την Ιώ, και αυτός τα κατάφερε, αφού αποκοίμισε τον Άργο παίζοντάς του με την σύριγγα, ή αφού του έριξε ένα βράχο και τον σκότωσε, γι' αυτό και, έλεγαν, ο Ερμής πήρε το επίθετο Αργεϊφόντης, δηλαδή φονιάς του Άργου.
Τότε η Ήρα έστειλε στην Ιώ μια βοϊδόμυγα, που την έκανε να τρέχει μανιασμένη από τόπο σε τόπο και να μη βρίσκει γιατρειά. Πέρασε το Ιόνιο πέλαγος- περιπλανήθηκε σε πολλούς τόπους, και μόνο σαν έφτασε στην Αίγυπτο, ξαναβρήκε την πρώτη, την ανθρώπινη μορφή της, και μπόρεσε να γεννήσει το γιο της, τον Έπαφο, από την επαφή της με τον Δία.
Υπήρχε κι άλλη παράδοση, που έλεγε πως η Ιώ γέννησε το γιο της στην Εύβοια μέσα σε μια σπηλιά. Όπως και να έγιναν τα πράγματα, η Ήρα δεν άφησε ήσυχη την Ιώ ούτε και τότε, μα έβαλε τους Κουρήτες να κλέψουν το μωρό. Και βέβαια ο Δίας, σας έμαθε το κακό, σκότωσε αμέσως του Κουρήτες, όμως το παιδί δεν βρέθηκε, και η δύστυχη η μάνα άρχισε πάλι να τρέχει από τόπο σε τόπο, αναζητώντας το σπλάχνο της.
Τέλος το βρήκε στη Συρία, όπου το ανέτρεφε η γυναίκα του βασιλιά της Βυβλίδας. Ξαναγύρισε ευτυχισμένη στην Αίγυπτο, όπου πήρε άντρα της τον Τηλέγονο, βασιλιά των Αιγυπτίων, εκεί τη λάτρεψαν σαν θεά και την είπαν Ίσιδα.
Ο γιος της ο Έπαφος έγινε βασιλιάς στην Αίγυπτο, πήρε γυναίκα του την κόρη του Νείλου, τη Μέμφιδα, έχτισε πόλη με το όνομά της και απόκτησε κόρη τη Λιβύη, που από το ζευγάρωμά της με τον Ποσειδώνα γεννήθηκαν οι δίδυμοι Αγήνωρ και Βήλος. Του Βήλου γιος και του Αίγυπτου αδελφός ήταν ο Δαναός, που, αφού κυβέρνησε έναν καιρό τη Λιβύη, ήρθε στο Άργος και συνέχισε τη δυναστεία που κράτησε από την Ιώ και από τον πατέρα της Ίναχο».
Βέβαια, υπάρχουν άλλες πέντε παραλλαγές του Μύθου, τις οποίες αναφέρει ο Ιωάννης Κακριδής στο βιβλίο που προανέφερα. Η πρώτη όμως, αυτή που σας μεταφέρω, είναι εκείνη που δίνει απαντήσεις στη δική μου αναζήτηση.
Έχει ο καιρός γυρίσματα. Η Ιώ κίνησε νύχτα για την ξενιτιά. Έφυγε από το Άργος βασιλοπούλα και αφού ταλαιπωρήθηκε, πόνεσε και μάτωσε σαν μάνα, γύρισε στον τόπο της θεά. Λησμονημένη από τους σύγχρονους συμπολίτες της, περιφέρεται στις ερειπωμένες κόγχες του ναού της, κρυφοκοιτάζει το τωρινό Άργος και αναπολεί την αρχαία δόξα της.
Έχει ο καιρός γυρίσματα. Η Ιώ κίνησε νύχτα για την ξενιτιά. Έφυγε από το Άργος βασιλοπούλα και αφού ταλαιπωρήθηκε, πόνεσε και μάτωσε σαν μάνα, γύρισε στον τόπο της θεά. Λησμονημένη από τους σύγχρονους συμπολίτες της, περιφέρεται στις ερειπωμένες κόγχες του ναού της, κρυφοκοιτάζει το τωρινό Άργος και αναπολεί την αρχαία δόξα της.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΤΑ ΑΡΓΟΛΙΚΑ» στις 30 Ιουνίου 2012
http://argolika.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου