«Οι αγορές απειλούν τη δημοκρατία στην Ευρώπη»

Κίνδυνο «απομάκρυνσης από τα ευρωπαϊκά ιδεώδη» διαγιγνώσκει ο 82χρονος φιλόσοφος, προσθέτοντας τη δική του κραυγή αγωνίας σε εκείνη των «Αγανακτισμένων» και των επίδοξων «Καταληψιών» της Wall Street και των άλλων χρηματιστηρίων

Του Γιώργου Παυλόπουλου

Λίγο μετά τις 6 το απόγευμα της περασμένης Τρίτης 22 Νοεμβρίου, σε μία συνεδριακή αίθουσα του Αμβούργου, περίπου τετρακόσιοι εκλεκτοί είχαν την τύχη να παρακολουθούν διά ζώσης τη διάλεξη ενός από τους σημαντικότερους και πιο περιζήτητους τραπεζίτες της Ευρώπης και όλου του κόσμου: του (απερχόμενου) επικεφαλής της Deutsche Bank Γιόζεφ Άκερμαν. Θέμα της ομιλίας του ήταν η επιχειρηματική ηθική και υπευθυνότητα, με παραδείγματα για τις πολλές καλές πράξεις που έχει κάνει ο γερμανικός τραπεζικός γίγαντας -οι οποίες, όπως είπε, δεν τυγχάνουν της πρέπουσας προβολής και ανταμοιβής από το... αχάριστο κράτος.
Ξαφνικά, μία ντουζίνα ακτιβιστών, φορώντας στα πρόσωπά τους τις μάσκες του Βρετανού Γκάι Φόουκς, που έγιναν πασίγνωστες μέσα από την ταινία «V, for Vendetta», διέκοψαν την ομιλία του με συνθήματα και κραυγές. «Ο Ακερμαν είναι ένας από τους πιο αδίστακτους τραπεζίτες του κόσμου», φώναξε ένας από αυτούς, ενώ ορισμένοι έσπευσαν να ανέβουν στη σκηνή και να σταθούν δίπλα στον άνθρωπο ο οποίος, σε μεγάλο βαθμό, καθορίζει τις μοίρες ολόκληρων λαών. Στην αίθουσα επικράτησε πανικός -όμως, ο Ακερμαν διατήρησε την ψυχραιμία του και το χαμόγελό του και προκάλεσε τους «εισβολείς» να βγάλουν τις μάσκες και να πουν ό,τι έχουν να πουν.

Αυτοί δεν δέχτηκαν και το «επεισόδιο» έληξε σύντομα, χωρίς πατρατράγουδα. Ωστόσο, είναι φανερό ότι ο Ακερμαν, όπως και όλοι οι συνάδελφοί του, γνωρίζουν πολύ καλά αυτό που είχαν και έχουν να πουν οι ακτιβιστές, αλλά και οι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που συμμετέχουν στα κινήματα των «Αγανακτισμένων» και του «Καταλάβετε τη Wall Street». Κάτι ανάλογο, εξάλλου, λέει και ο γνωστός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας, ο οποίος εσχάτως έχει αναλάβει... σταυροφορία για τη διάσωση του ευρωπαϊκού ιδεώδους και της δημοκρατίας.
Στο 144 σελίδων βιβλίο που εξέδωσε πρόσφατα, με τίτλο «Για το Σύνταγμα της Ευρώπης: ένα δοκίμιο», ο 82χρονος Χάμπερμας εξαπολύει δριμύ «κατηγορώ» σε βάρος των πολιτικών ηγετών των χωρών-μελών της Ευρώπης, για την υποταγή τους στις αγορές και την καταστρατήγηση των βασικών αρχών δημοκρατικής λειτουργίας της Ε.Ε. Κάνει λόγο για «μετα-δημοκρατία», χαρακτηρίζει ως «ανωμαλία» το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο για τον ίδιο είναι «ένα όργανο διακυβέρνησης που ασκεί πολιτική, χωρίς να είναι εντεταλμένο (και εκλεγμένο) για να το κάνει» -ενώ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την «απομάκρυνση από τα ευρωπαϊκά ιδεώδη».
«Ανίκανοι πολιτικοί»
«Κατηγορώ τα πολιτικά κόμματα. Οι πολιτικοί μας είναι, εδώ και καιρό, ανίκανοι να επιδιώξουν οτιδήποτε άλλο πέρα από την επανεκλογή τους, είναι ανίκανοι να αποκτήσουν οποιοδήποτε περιεχόμενο και πεποιθήσεις», δήλωσε μιλώντας στο περιοδικό Der Spiegel, για να προσθέσει: «Οι πολιτικές ελίτ δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον να εξηγήσουν στον πληθυσμό ότι στο Στρασβούργο (έδρα του Ευρωκοινοβουλίου) λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις, το μόνο που τις φοβίζει είναι η απώλεια της εξουσίας». Ο Χάμπερμας δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στις πρόσφατες συμφωνίες του Νικολά Σαρκοζί με την Αγκελα Μέρκελ, έκανε λόγο για «συμβιβασμό ανάμεσα στο γερμανικό φιλελευθερισμό της αγοράς και το γαλλικό κρατισμό», που καταργεί στην πράξη τη φεντεραλιστική κατεύθυνση που δόθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας.
Η μελλοντική μορφή της Ε.Ε.
Το κεφάλαιο της δημοκρατίας -ή, για την ακρίβεια, του ελλείμματος δημοκρατίας που δημιουργεί η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους- έχει πλέον ανοίξει διάπλατα και, αναμφίβολα, θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη μελλοντική μορφή της Ε.Ε. και όλης της Ευρώπης. Η κατάρρευση της μίας κυβέρνησης μετά την άλλη, η απειλή απώλειας ψήφου στα Eurogroup και τις Συνόδους Κορυφής, η αυστηρή εποπτεία των προϋπολογισμών από τις Βρυξέλλες και, τελικά, το δικαίωμα των αγορών να ψηφίζουν καθημερινά για την πορεία μιας χώρας -σε αντίθεση με τους πολίτες που έχουν αυτό το δικαίωμα κάθε τέσσερα χρόνια, είναι ζητήματα που, αν μη τι άλλο, δεν μπορούν να παρακαμφθούν.
Η Ευρώπη πρέπει να ζήσει
Το βασικό ερώτημα που ανακύπτει, πλέον, σύμφωνα με την ανάλυση που κάνει ο Γ. Χάμπερμας, είναι να βρεθεί ένα μοντέλο το οποίο θα μπορεί να συνδυάζει τη δημοκρατία με τον καπιταλισμό. Κάτι τέτοιο, όπως λέει, δεν είναι μόνο εφικτό, αλλά και αναγκαίο -διότι, σε διαφορετική περίπτωση, θα τεθεί εν αμφιβόλω το συνολικό εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. «Η Ε.Ε. πρέπει να εκδημοκρατιστεί και να ανήκει περισσότερο στους λαούς και τους πολίτες της και λιγότερο στα κράτη-μέλη», υποστηρίζει ο φιλόσοφος με το πλούσιο συγγραφικό έργο.
«Εάν καταρρεύσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τότε το ερώτημα που τίθεται είναι πόσος χρόνος θα απαιτηθεί προκειμένου να ξαναφτάσουμε στο ίδιο σημείο. Σας υπενθυμίζω ότι, μετά τη γερμανική επανάσταση του 1848 και την αποτυχία της, χρειάστηκαν περίπου εκατό χρόνια για να βρεθούμε και πάλι στο δρόμο της δημοκρατίας», δηλώνει με νόημα στο Spiegel. Πού να ενδιαφερθούν η Μέρκελ και ο Σαρκοζί που κοιτούν μόνο αριθμούς και προϋπολογισμούς.