Ὕψωσις τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ (14 Σεπτεμβρίου).
Τὸ 326 ἡ Ἁγία Ἑλένη πήγε στοὺς Ἁγίους Τόπους νὰ προσκυνήσει, και νὰ ευχαριστήσει τὸν Κύριο γιὰ τοὺς θριάμβους τοῦ γιοῦ της. Πηγαίνοντας εκεί ἡ Ἁγία Ἑλένη ἀρχίζει νὰ αναζητά τὸν Τίμιο Σταυρό. Φτάνοντας στο Γολγοθά διατάζει νὰ γκρεμιστεί ὁ ναός τῆς Θεάς Ἀφροδίτης. Εκεί βρίσκουν τρεις σταυρούς. Καὶ μὴν ξέροντας ποιὸς από τοὺς τρεις είναι ὁ Τίμιος Σταυρός, ὁ Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων, ἀκούμπησε κάποιας εὐσεβέστατης νεκρής γυναίκας τὸ σώμα της διαδοχικά καὶ στοὺς τρεῖς σταυρούς. Μόλις ἀκούμπησε ἡ γυναίκα στο Τίμιο Σταυρό ἀναστήθηκε.
Μαθεύτηκε γρήγορα τὸ νέο καὶ πλήθος κόσμου άρχισε νὰ έρχεται γιὰ νὰ προσκυνήσουν. Ύψωσαν τὸν Τίμιο Σταυρό μέσα στὸ ναό καὶ σὲ μέρος ψηλό γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ τὸν δουν καὶ νὰ τὸν προσκυνήσουν όλοι.
Ὁ Σταυρός είναι τὸ όπλο όλων τῶν χριστιανών κατά τοῦ διαβόλου.
Ὁ Σταυρός είναι τὸ όπλο όλων τῶν χριστιανών κατά τοῦ διαβόλου.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’.
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου, καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι, κατὰ βαρβάρων δωρούμενος, καὶ τὸ σὸν φυλάττων, διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου, καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι, κατὰ βαρβάρων δωρούμενος, καὶ τὸ σὸν φυλάττων, διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.
Οι φωτογραφίες είναι από τους ιερούς ναούς των Αγίων Νικολάου και της Αγίας Τριάδος στο Ναύπλιο , όπου από νωρίς το πρωί γυναίκες φέρνουν Βασιλικά ,καθώς και λουλούδια και τα ενώνουν σε μικρά ματσάκια , τα οποία θα μοιραστούν ανήμερα το πρωί της εορτής του Σταυρού κατά την θεία λειτουργία .
ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Οι ζευγάδες πάνε το μελλοντικό σπόρο τους στην εκκλησιά, να λειτουργηθεί (ευχολογηθεί). Φέρνουν σε πιατάκια ή σε σακουλάκια (τώρα και χάρτινα ή πλαστικά) λιγοστό σπόρο από το κάθε είδος (στάρι, κριθάρι, φακές, βρώμη, ρεβυθια, κουκιά, φασόλια, κ.α.) και τα βάζουν μπροστά στο Άγιο Βήμα, να τα ευλογήσει ο ιερέας. (Υπάρχει ειδική ευχή "επί ευλογήσει σπόρου"). Από την Κύθνο έχουμε μια λεπτομερέστερη και γραφική περιγραφή (1938): "Οι χωρικοί πάνε στην εκκλησιά, κρατώντας ένα μαντηλοσάκουλο, που έχει μέσα σιτάρι, κριθάρι, τριαντάφυλλα, σύκα, σκόρδα, μπαμπάκι, μαλλί, και κερί από κυψέλη. Δένουν το μαντήλι στο τρίποδο που κρατεί τον Σταυρό και το παίρνουν πίσω στο τέλος της λειτουργίας. Το φυλάνε έτσι στο σπίτι τους, ως την ημέρα της σποράς. (Οκτώβριο ή και Νοέμβριο). Και τοτε θα τρίψουν το σκόρδο πάνω στο μέτωπο των βοδιών που θα οργώσουν (για δύναμη και αντιβάσκαμα) και θα παραχώσουν στη γη το μαντήλι με τους καρπούς για την ευλόγηση της παραγωγής". (*Α.Γούναρη, "Η Κύθνος")
Αλλά η Γιορτή του Σταυρού είναι εποχικό ορόσημο για όλη τη Φύση. Συνήθιζαν παλιότερα (το ξέρουμε από την Αίγινα) να "κηδεύουν" σήμερα τον "Λειδινό", δηλ. την προσωποποίηση του καλοκαιριάτικου απομεσήμερου και του ξεκουραστικού ύπνου. Πάνε πια τα μεσημέρια κι ο ύπνος και το απογευματινό φαγί (δειλινό) της ξεκούρασης. Τώρα οι εργατικές μέρες γίνονται χειμωνιάτικες.
Ο "Λειδινός" ήταν ένα "δρώμενο" που πέρασε στα παιδιά και που έχουμε την περιγραφή του από το 1921 (Π.Ν.Ηρειώτου, "Ο Λειδινός εν Αιγίνη"): ".. Την 14ην Σεπτεμβρίου γυναίκες και κοράσια συνέρχονται εις την οικίαν μίας τούτων κομίζουσαι... σίτον, σταφίδας, ρόϊδια, αμύγδαλα, στραγάλια, μαϊντανόν. Ο σίτος βράζεται, και με τα λοιπά παρασκευάζεται, έδεσμα, είδος κολλύβων.... Άλλο μέρος των γυναικών ασχολείται περί την κατασκευήν μιας πλαγγόνος. Ταύτην, παριστώσαν νεανίαν, ενδύουσι με ανάλογα ενδύματα λαμπρά, κοσμούσι και δι'ανθέων εξ ων απαραίτητον το άνθος "δειλινόν" ή "λειδινό"... Η πλαγγών τίθεται νεκρικά επί τραπέζης, πέριξ δε τοποθετούνται καρέκλαι, εφ'ων κάθηνται αι μέλλουσαι να θρηνήσωσι τον Λειδινόν..
"Πάλι θα'ρθείς Λειδινέ μου, με του Μάρτη τις δροσιές,
με τ'Απρίλη τα λουλούδια και του Μάη τις δουλειές"..
Μετά τούτο τίθεται εντός φερέτρου και παραδίδεται εις παίδας, οίτινες μετά μικρών σημαιών, δίκην εξαπτερύγων, τον περιάγουσιν ανά τας αγυιάς της πόλεως.. Και τέλος φέρεται εις τον τόπον, όπου θα ενταφιασθεί.. κατά την δείλην. Ρίπτοντες επ'αυτού χώμα, οι θάπτοντες επιλέγουσι:
"Πάψε φτωχέ, το λειδινό και συ άρχοντα τον ύπνο"...
ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Οι ζευγάδες πάνε το μελλοντικό σπόρο τους στην εκκλησιά, να λειτουργηθεί (ευχολογηθεί). Φέρνουν σε πιατάκια ή σε σακουλάκια (τώρα και χάρτινα ή πλαστικά) λιγοστό σπόρο από το κάθε είδος (στάρι, κριθάρι, φακές, βρώμη, ρεβυθια, κουκιά, φασόλια, κ.α.) και τα βάζουν μπροστά στο Άγιο Βήμα, να τα ευλογήσει ο ιερέας. (Υπάρχει ειδική ευχή "επί ευλογήσει σπόρου"). Από την Κύθνο έχουμε μια λεπτομερέστερη και γραφική περιγραφή (1938): "Οι χωρικοί πάνε στην εκκλησιά, κρατώντας ένα μαντηλοσάκουλο, που έχει μέσα σιτάρι, κριθάρι, τριαντάφυλλα, σύκα, σκόρδα, μπαμπάκι, μαλλί, και κερί από κυψέλη. Δένουν το μαντήλι στο τρίποδο που κρατεί τον Σταυρό και το παίρνουν πίσω στο τέλος της λειτουργίας. Το φυλάνε έτσι στο σπίτι τους, ως την ημέρα της σποράς. (Οκτώβριο ή και Νοέμβριο). Και τοτε θα τρίψουν το σκόρδο πάνω στο μέτωπο των βοδιών που θα οργώσουν (για δύναμη και αντιβάσκαμα) και θα παραχώσουν στη γη το μαντήλι με τους καρπούς για την ευλόγηση της παραγωγής". (*Α.Γούναρη, "Η Κύθνος")
Αλλά η Γιορτή του Σταυρού είναι εποχικό ορόσημο για όλη τη Φύση. Συνήθιζαν παλιότερα (το ξέρουμε από την Αίγινα) να "κηδεύουν" σήμερα τον "Λειδινό", δηλ. την προσωποποίηση του καλοκαιριάτικου απομεσήμερου και του ξεκουραστικού ύπνου. Πάνε πια τα μεσημέρια κι ο ύπνος και το απογευματινό φαγί (δειλινό) της ξεκούρασης. Τώρα οι εργατικές μέρες γίνονται χειμωνιάτικες.
Ο "Λειδινός" ήταν ένα "δρώμενο" που πέρασε στα παιδιά και που έχουμε την περιγραφή του από το 1921 (Π.Ν.Ηρειώτου, "Ο Λειδινός εν Αιγίνη"): ".. Την 14ην Σεπτεμβρίου γυναίκες και κοράσια συνέρχονται εις την οικίαν μίας τούτων κομίζουσαι... σίτον, σταφίδας, ρόϊδια, αμύγδαλα, στραγάλια, μαϊντανόν. Ο σίτος βράζεται, και με τα λοιπά παρασκευάζεται, έδεσμα, είδος κολλύβων.... Άλλο μέρος των γυναικών ασχολείται περί την κατασκευήν μιας πλαγγόνος. Ταύτην, παριστώσαν νεανίαν, ενδύουσι με ανάλογα ενδύματα λαμπρά, κοσμούσι και δι'ανθέων εξ ων απαραίτητον το άνθος "δειλινόν" ή "λειδινό"... Η πλαγγών τίθεται νεκρικά επί τραπέζης, πέριξ δε τοποθετούνται καρέκλαι, εφ'ων κάθηνται αι μέλλουσαι να θρηνήσωσι τον Λειδινόν..
"Πάλι θα'ρθείς Λειδινέ μου, με του Μάρτη τις δροσιές,
με τ'Απρίλη τα λουλούδια και του Μάη τις δουλειές"..
Μετά τούτο τίθεται εντός φερέτρου και παραδίδεται εις παίδας, οίτινες μετά μικρών σημαιών, δίκην εξαπτερύγων, τον περιάγουσιν ανά τας αγυιάς της πόλεως.. Και τέλος φέρεται εις τον τόπον, όπου θα ενταφιασθεί.. κατά την δείλην. Ρίπτοντες επ'αυτού χώμα, οι θάπτοντες επιλέγουσι:
"Πάψε φτωχέ, το λειδινό και συ άρχοντα τον ύπνο"...
Σύνδεσμοι σε αυτήν την ανάρτηση