17-5-1944: Η ενέδρα του ΕΛΑΣ και η μάχη στον Αχλαδόκαμπο

• 
• 

Λεπτομέρειες

 

Δημοσιεύτηκε στις 16 Μαΐου 2015http://argolika.gr/

71 χρόνια συμπληρώνονται από τη Μάχη του Αχλαδοκάμπου. Στις 17 Μαϊου του 1944, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έστησαν ενέδρα σε φάλαγγα αυτοκινήτων των κατακτητών στο Χάνι του Αχλαδοκάμπου.

Αποτέλεσμα ήταν δεκάδες νεκροί και τραυματίες από την πλευρά των Γερμανών και σημαντικός αριθμός οπλισμού ως λάφυρα. Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα όσων έγραψε ο αντιστασιακός Κώστας Κυριαζόπουλοςστην εφημερίδα «Φείδων», τον Ιανουάριο του 1984. Ο Κ. Κυριαζόπουλος περιγράφει με γλαφυρότητα όσα ο Ανθυπολοχαγός Γ. Αγγελίδης – ένας από τους πρωταγωνιστές της συγκεκριμένης μάχης – του αφηγήθηκε. (Το πλήρες κείμενο υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή στην ιστοσελίδα τηςΑργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού).

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Τον τελευταίο καιρό στην ορεινή ιδιαίτερα Αργολίδα, οι Γερμανοί και οι Έλληνες συνεργάτες τους στοχεύοντες στην καθυπόταξη του πληθυσμού της υπαίθρου είχαν επιδοθεί σ' ένα χωρίς προηγούμενο αιματηρό όργιο. Η οργάνωση του ΕΑΜ Άργους σ' αυτήν την οργανωμένη αιματηρή επιχείρηση αντιδρά με την είσοδο αντάρτικων ομάδων κρούσης μέσα στην πόλη του Άργους, που τα χαράματα της 15ης Μαΐου συλλαμβάνουν έναν Αργίτη συνεργάτη του εχθρού, και την επομένη πυροβολούν και τραυματίζουν έναν άλλον σε κεντρικό δρόμο της πόλης.
Οι Γερμανικές αρχές μπροστά στην παράτολμη αυτή ενέργεια των ανταρτών καταλαμβάνονται από πανικό και επιβάλλουν περιορισμό της κυκλοφορίας του πληθυσμού της πόλης από της 6ης απογευματινής μέχρι της 6ης πρωινής. Δεν έφτανε όμως η τιμωρία των συνεργατών του εχθρού. Έπρεπε να υποστούν τις συνέπειες αυτού του αιματηρού οργίου κατά του λαού της υπαίθρου, και οι ίδιοι οι Γερμανοί. Την αποστολή αυτή η οργάνωση του Άργους ανέθεσε στη διοίκηση του 6ου Συντάγματος.

Η Οργάνωση του ΕΑΜ της Τρίπολης πληροφορεί το Σύνταγμα ότι μεταξύ της 16ης και 20ης Μαΐου (χωρίς ν' αναφέρεται η ώρα) θα κινηθεί από Τρίπολη προς Άργος φάλαγγα Γερμανικών φορτηγών αυτοκινήτων με 100 περίπου εφέδρους αξιωματικούς του πυροβολικού της 117 μεραρχίας (άλλες πληροφορίες έλεγαν ότι επρόκειτο για υπαξιωματικούς της τοπογραφικής υπηρεσίας).
Η εντολή για την εκτέλεση της επιχείρησης ανετέθη στο διοικητή του 6ου λόχου του 6 τάγματος μόνιμο υπολοχαγό Τούτουνα Τάσο και στον επίσης μόνιμο ΑνθυπολοχαγόΆρχο Στέφανο, οι οποίοι δια προσωπικής αναγνώρισης και με την βοήθεια Εφεδροελασιτών των γύρω χωριών που γνώριζαν σ' όλες τις λεπτομέρειες τη μορφολογία του εδάφους της περιοχής, καθόρισαν απ' την παραμονή τις λεπτομέρειες της μάχης που είχε επιλεγεί η θέση ΧΑΝΙ και πιο συγκεκριμένα η θέση Ντούλια, μια τοποθεσία στο δημόσιο δρόμο Άργους – Τρίπολης και σε απόσταση 4 περίπου χιλιόμετρα από τον Αχλαδόκαμπο προς την πλευρά του Άργους.

Ο λόχος που βρισκόταν στο χωριό Λαύκα, ξεκίνησε από κει στις 15 Μαΐου και πεζοπορώντας μέσω Καρυάς – Κρυάβρυσης φτάνει τη νύχτα στη θέση εκείνη που από την ιστορία είχε επιλεγεί για να γραφτεί εκεί μια σελίδα ηρωισμού και δόξας για τα Ελληνικά όπλα. Η κύρια δύναμη του λόχου από 80 περίπου άνδρες, ήταν πλαισιωμένη και από 8 – 10 Ιταλούς στρατιώτες από κείνους που προσχώρησαν στο αντάρτικο μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβρη του '43. Ακόμα ο λόχος ενισχύθηκε και με καμιά τριανταριά εφεδροελασίτες της περιοχής που προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες με τον ηρωισμό τους.
Εκτός από τον ατομικό τους οπλισμό οι Έλληνες πολεμιστές διέθεταν επτά οπλοπολυβόλα και αρκετές επιθετικές χειροβομβίδες. Το σχέδιο διάταξης της δύναμης, προέβλεπε την κάλυψη απ' το μεγαλύτερο μέρος της, μιας έκτασης 200 περίπου μέτρων επί του δημοσίου δρόμου και στην βορεινή πλευρά του. Δυο άλλες μικρές ομάδες από 10 περίπου άνδρες η κάθε μια θα 'παιρναν θέσεις, η μια προς την πλευρά της Τρίπολης και σε απόσταση 500 μέτρων απ' την ενέδρα, και η άλλη το ίδιο προς της πλευρά του Άργους. Αυτές οι δυο μικρές δυνάμεις ανέλαβαν τα καθήκοντα του παρατηρητή και ακόμα την παρεμπόδιση γερμανικών ενισχύσεων στη διάρκεια της μάχης. Η διοίκηση του λόχου από 15 άνδρες και 4 Ιταλούς τραυματιοφορείς με καθήκοντα εφεδρικής δύναμης θα 'παιρνε θέση 50 -60 μέτρα μακριά από την ενέδρα. Στους άνδρες του λόχου δίνονται οι τελευταίες λεπτομέρειες δράσης, και στο κάθε τμήμα χωριστά γίνεται η κατανομή των αποστολών τους.

Αυστηρή εντολή... Απόλυτη σιωπή... Καμιά μετακίνηση... Ένα με το χώμα... Το σύνθημα της επίθεσης θα δινόταν αποκλειστικά και μόνο από τον διοικητή του λόχου με έναν πυροβολισμό και η αποχώρηση με μια πράσινη φωτοβολίδα,.. και οι ώρες μέσα στην ανοιξιάτικη νύχτα περνάνε γεμάτες αγωνία και νευρικότητα... Παντού βασιλεύει μια απέραντη σιωπή... Μια σιωπή τόσο μονότονη, τόσο κουραστική, που τσακίζει τα νεύρα όλων εκείνων που ώρες τώρα ακίνητοι στις θέσεις τους και που έχουν γίνει ένα με το χώμα, καρτεράνε να 'ρθη εκείνη η μεγάλη στιγμή...

Η στιγμή εκείνη που οι κλαγγές των όπλων θα στείλουν στους αετούς του Ολύμπου για ν' ακουστούν στα πέρατα της γης χαιρετισμό περήφανο απ' τους αντρειωμένους του Μωριά. Παντού σιωπή... Το ίδιο σιωπηλή και η θάλασσα εκεί κάτω στον Αργολικό έτσι όπως φαίνεται από ψηλά σαν ένα τεράστιο απλωμένο σεντόνι κεντημένο από χιλιάδες κίτρινα φαναράκια πού 'ναι τ' αστέρια τ' ουρανού... Παντού σιωπή... 

Και περνάνε οι ώρες και περνάνε οι στιγμές πού 'ναι τόσο άδειες, τόσο ατέλειωτες και βασανιστικές...

Ώρα 6η πρωινή. Ο βόμβος μιας μηχανής ταράζει την πρωινή ησυχία και κάνει τις ματιές όλων σαν φωτεινοί προβολείς ν' ανιχνεύουν το θαμπό ορίζοντα. Ένα μαύρο πουλί που όσο πλησιάζει παίρνει τεράστιες διαστάσεις έτσι όπως περνάει ξυστά πάνω απ' τους γύρω λόφους και χάνεται πίσω τους, εκεί προς την πλευρά της Τρίπολης. Είναι ένα ανιχνευτικό αεροπλάνο που πριν από λίγο απογειώθηκε από τ' αεροδρόμιο του Άργους για κάποια ποιος ξέρει αποστολή.

Ώρα 8.30 πρωινή. Απ' τη πλευρά του Άργους έρχεται ένα γερμανικό αυτοκίνητο με κατεύθυνση την Τρίπολη. Σε λίγο ένα άλλο αυτοκίνητο από Τρίπολη αυτή τη φορά προς Άργος. Και στις δυο περιπτώσεις τ' αυτοκίνητα πέρασαν ανενόχλητα.

Ώρα 9η πρωινή. Το παρατηρητήριο απ' την πλευρά της Τρίπολης επισημαίνει φάλαγγα γερμανικών φορτηγών αυτοκινήτων που προηγούνται, μια μοτοσικλέτα και ένα μικρό κλειστό αυτοκίνητο. Η είδηση σαν αστραπή μεταφέρεται στους άνδρες του λόχου. Έτοιμοι σε θέση μάχης. Αγωνία και νευρικότητα... Όλων οι ματιές είναι στραμμένες εκεί ψηλά στην τελευταία στροφή του δρόμου που σε λίγο θα φανεί η φάλαγγα των αυτοκινήτων.

Έτοιμοι όλοι με το χέρι στη σκανδάλη. Και να τώρα, η μοτοσικλέτα που προηγείται της φάλαγγας κάνει την εμφάνισή της και πίσω της μια κλειστή κούρσα που την ακολουθούν σ' απόσταση σαράντα περίπου μέτρων τ' άλλα αυτοκίνητα. Στρίβουν αριστερά στη στροφή, και πάλι δεξιά στην άλλη στροφή. Αλλά κάτι περίεργο συμβαίνει. Η φάλαγγα των αυτοκινήτων προχωράει ασυνήθιστα αργά. Τι να συμβαίνει άραγε... Μπορεί μήπως τ' αεροπλάνο, ή κάποιο απ' τ' αυτοκίνητα που πέρασαν πριν από λίγο να διέκριναν κάτι το ύποπτο και να ειδοποίησαν τη φάλαγγα, ή μήπως πάλι αυτό μπορεί να οφείλεται σε κάποια μηχανική βλάβη ενός αυτοκινήτου, ή μήπως αυτό είναι δημιούργημα της ταραγμένης τους φαντασίας από κάποιο συναίσθημα φόβου και πανικού. Είναι δυνατόν κάτι τέτοιο;

...Τώρα ολόκληρη η φάλαγγα των αυτοκινήτων βρίσκεται μέσα στο στόχαστρο των ντουφεκιών... Σε λίγες στιγμές... Σε λίγα δευτερόλεπτα μονάχα.. Κι αυτές τις μεγάλες στιγμές της ανείπωτης αγωνίας, της νευρικότητας και της υπέρτατης από πατριωτικό παλμό ψυχικής ανάτασης, δυο ανύποπτοι χωρικοί της περιοχής με φορτωμένα τα ζώα τους από ξύλα θα μπούνε μέσα στον κλοιό της ενέδρας. Ανάθεμά τους... Βλαστήμιες και κατάρες, ακούγονται... Να πάρει η οργή... Τώρα τι θα γίνει.. Είναι δυνατόν να ματαιωθεί η επιχείρηση... Η φάλαγγα προχωράει αργά, και να που τώρα η μοτοσικλέτα βγαίνει από την ενέδρα... Τώρα βγαίνει από την ενέδρα και η κούρσα... Δεν απομένουν παρά μονάχα δέκα μέτρα για να βγει και ολόκληρη η φάλαγγα των αυτοκινήτων... Δέκα μέτρα μονάχα... εννέα... οχτώ.. επτά.. έξι.. πέντε... τέσσερα...

Ένας ξερός πυροβολισμός ακούγεται, κι αμέσως μετά ομοβροντίες όπλων και πολυβόλων συγκλονίζουν τα βουνά και τις χαράδρες της περιοχής και σηκώνουν σύννεφα μαύρου καπνού που φτάνουν στους ουρανούς και φλόγες φωτιάς που ξεπηδάνε απ' τα αυτοκίνητα που τινάζονται στον αέρα από τις εκρήξεις των πυρομαχικών. Τ' αυτοκίνητα αμέσως με τους πρώτους πυροβολισμούς ακινητοποιούνται και οι Έλληνες μαχητές κατευθύνουν τώρα τα πυρά τους επί ακινήτου στόχου.

Οι Γερμανοί πανικόβλητοι από τον αιφνιδιασμό, παίρνουν θέσεις άμυνας κάτω απ' τακαιόμενα αυτοκίνητα ή στην άκρη του δρόμου πλάι στα βράχια. Η μάχη διεξάγεται με τρομερό πείσμα και απίθανη γενναιότητα και απ' τις δυο πλευρές. Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση ενός Γερμανού που μάχεται ηρωικά με το ένα χέρι γιατί το άλλο κρέμεται φρικτά ακρωτηριασμένο από χειροβομβίδα... Και τη στιγμή που η μάχη βρίσκεται στο αποκορύφωμά της, ένα πολυβόλο των Ελλήνων θα υποστεί εμπλοκή. Ο εχθρός εκμεταλλευόμενος αυτό το κενό θα εξαπολύσει σφοδρή αντεπίθεση.
Οι στιγμές είναι κρίσιμες λόγω της υπεροχής πυρός του εχθρού, και οι Έλληνες κάτω από το βάρος αυτής της υπεροχής αρχίζουν να κάμπτονται. Η διοίκηση μπροστά στον κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής, ρίχνεται και αυτή στις φλόγες και η σάλπιγγα δίνει το σύνθημα δια της εφ' όπλου λόγχης επίθεσης. Οι Έλληνες αφού πρώτα χρησιμοποιούν επιθετικές χειροβομβίδες μ' αστραφτερά σπαθιά που αυλακώνουν τον άνεμο σαν γίγαντες φτερωτοί ορμάνε στις φλόγες κι έρχονται στα χέρια με τον εχθρό. Τώρα η μάχη διεξάγεται σώμα με σώμα και η αγριότητά της παίρνει απίθανες διαστάσεις σφαγής που κάνει το αίμα να βάφει κόκκινη την άσφαλτο και να τρέχει ποτάμι κάτω στη χαράδρα... Τι φρίκη... Τι παραφροσύνη... Τι όργιο αίματος...Τι απαίσιο πράγμα ο πόλεμος... Το θέαμα είναι τόσο φρικιαστικό, τόσο απάνθρωπο, που καμιά ανθρώπινη δύναμη δε θ' άντεχε για να το περιγράψει...
Μέσα σ' αυτήν την τιτανομαχία, μέσα σ' αυτό το όργιο της σφαγής, τραυματίζεται βαριά ο ανθυπολοχαγός Αγγελίδης και μεταφέρεται αιμόφυρτος από Ιταλούς τραυματιοφορείς μακριά απ' αυτήν την κόλαση. Μια και πλέον ώρα κράτησε αυτή η ιστορική μάχη της 17ης Μαΐου του '44 στο Χάνι Αχλαδοκάμπου.

Οι απώλειες του εχθρού ήσαν βαρύτατες... 67 νεκροί και τραυματίες και 6 αιχμάλωτοι.Λάφυρα, 4 μυδραλιοβόλα, 2 τηλέφωνα, 2 ασύρματοι, 1 διόπτρα, 56 τουφέκια μάουζερ, 2 βαρείς όλμοι, 18 πιστόλια, 52 φωτοβολίδες, 13 προσωπίδες και 5000 φυσίγγια. Οι απώλειες των Ελλήνων ήσαν 4 νεκροί και 9 τραυματίες. Έτσι τέλειωσε η ιστορική μάχη εκείνη, για να προστεθεί ακόμα μια σελίδα άφθαστου ηρωισμού, μεγαλείου και δόξας στους αιματοβαμμένους τόμους της Ελληνικής ιστορίας. Μια μάχη γιγάντων... Μια μάχη υπεράνθρωπη σε αγωνιστικότητα και δυναμισμό, το ίδιο μεγάλη, το ίδιο γενναία όπως και κάποια άλλη σε κάποιο άλλο χάνι, σε κάποιες άλλες εποχές, εκεί πάνω στη Γραβιά... Και που το τέλος αυτών των συντελεστών της νί¬κης, αυτών των γενναίων παλικαριών και στις δυο αυτές περιπτώσεις ήταν (τι σύμπτωση) το ίδιο τραγικό, από τους ίδιους (τι σύμπτωση) άκαπνους προσκυνημένους δήθεν εθνικόφρονες...

Κ. Κυριαζόπουλος
Εφημερίδα, «Φείδων», Ιανουάριος – Φεβρουάριος 1984