Όσο η Ελλάδα μαγεύει…
- Λεπτομέρειες
- Δημοσιεύτηκε στις 19 Οκτωβρίου 2014http://argolika.gr/
του Γεωργίου Κόνδη Μπορεί οι ανασκαφές στην Αμφίπολη να κρατάνε αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού, αλλά η χώρα, η Ιστορία και ο πολιτισμός της εξακολουθούν να μαγεύουν το ευρύ κοινό
που εξακολουθεί να αναζητά σ' αυτή τη μαγεία, νόημα και δυναμικό προσανατολισμό ύπαρξης. Κι αυτό όχι λόγω μιας κάποιας εθνικής υστερίας, αλλά ενός διαλόγου που έκανε πάντα τον ελληνισμό και τον ελληνικό πολιτισμό να είναι κοσμοπολίτες. Να διαχέονται στον Κόσμο και να συζητούν μαζί του. Να δίνουν και να παίρνουν. Από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και την αλεξανδρινή πολιτισμική εξάπλωση έως τις ελληνικές κοινότητες της μεταβυζαντινής περιόδου και της νεότερης ιστορίας μας, ο διάλογος αυτός θα παραμείνει το βασικό εργαλείο επιβίωσης, αναπαραγωγής και πνευματικής διάχυσης του ελληνισμού και του πολιτισμού του στον Κόσμο. Στο «Τι πιστεύω» (εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2013) η μεγάλη ελληνίστρια Jacqueline de Romilly, γράφει χαρακτηριστικά:
«Κάθε ανάγνωση είναι ένας διάλογος στον οποίο αναζητούμε απαντήσεις σε προβλήματα της δικής μας εποχής. Η ιδέα που έχω για την αρχαία Ελλάδα χαρακτηρίζεται από την αντίληψη της προόδου, της παιδείας, της διεύρυνσης της σκέψης : ίσως να οφείλω αυτή την προοπτική στο ότι ζω σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών. Υπάρχει μοντέρνα ανάγνωση του αρχαίου πολιτισμού – στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλές αναγνώσεις και είναι όλες χρήσιμες. (...) Γι' αυτό ανάλογα με τις εποχές, μας αρέσει περισσότερο ο Αισχύλος ή ο Ευριπίδης, ο Πλάτων ή ο Ηράκλειτος. Και δεν είναι ποτέ ο ίδιος Αισχύλος, δεν είναι ποτέ ο ίδιος Πλάτων. (...) Γιατί όμως επαινώ το παρελθόν αφού τελικά διαβάζω το παρόν; Για έναν απλό λόγο : η απόσταση που μας παρέχουν τα κείμενά του κάνει ευκολότερη την ερμηνεία του παρόντος. Μπορεί να μας ενθουσιάσει η εξεύρεση πρωτόγονων δομών μαγικού τύπου σε προηγμένους πολιτισμούς· γιατί να μην μας ενθουσιάσει και το αντίστροφο, το ότι πριν από είκοσι πέντε αιώνες τα συναισθήματα, οι ιδέες, τα προβλήματα αναδύονται παρόμοια μολονότι ο κόσμος είναι πολύ διαφορετικός; Ενώ ο δυτικός πολιτισμός επιταχύνεται και ασπάζεται τις πιο τολμηρές αλλαγές, ενώ αρχίζει να ξεφωνίζει με τρόμο επειδή δεν μπορεί να πατήσει φρένο, πώς να μην επηρεαστεί κανείς από τη φωτεινή χαρά που εκπέμπουν τα ελληνικά κείμενα περιγράφοντας εμπειρίες οικείες και αναγνωρίσιμες; Είναι σαν να πνιγόμαστε σ' έναν ξένο κόσμο ή σαν να μπαίνουμε σε μια δεξίωση αβέβαιοι αν έχουμε έρθει στο σωστό μέρος, και να βλέπουμε ξαφνικά ένα φιλικό πρόσωπο να μας καλωσορίζει. Η συνάντηση με το ελληνικό παρελθόν μας βοηθάει, μας καθησυχάζει, μας διεγείρει. Αυτή είναι τουλάχιστον η δική μου εμπειρία».
«Κάθε ανάγνωση είναι ένας διάλογος στον οποίο αναζητούμε απαντήσεις σε προβλήματα της δικής μας εποχής. Η ιδέα που έχω για την αρχαία Ελλάδα χαρακτηρίζεται από την αντίληψη της προόδου, της παιδείας, της διεύρυνσης της σκέψης : ίσως να οφείλω αυτή την προοπτική στο ότι ζω σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών. Υπάρχει μοντέρνα ανάγνωση του αρχαίου πολιτισμού – στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλές αναγνώσεις και είναι όλες χρήσιμες. (...) Γι' αυτό ανάλογα με τις εποχές, μας αρέσει περισσότερο ο Αισχύλος ή ο Ευριπίδης, ο Πλάτων ή ο Ηράκλειτος. Και δεν είναι ποτέ ο ίδιος Αισχύλος, δεν είναι ποτέ ο ίδιος Πλάτων. (...) Γιατί όμως επαινώ το παρελθόν αφού τελικά διαβάζω το παρόν; Για έναν απλό λόγο : η απόσταση που μας παρέχουν τα κείμενά του κάνει ευκολότερη την ερμηνεία του παρόντος. Μπορεί να μας ενθουσιάσει η εξεύρεση πρωτόγονων δομών μαγικού τύπου σε προηγμένους πολιτισμούς· γιατί να μην μας ενθουσιάσει και το αντίστροφο, το ότι πριν από είκοσι πέντε αιώνες τα συναισθήματα, οι ιδέες, τα προβλήματα αναδύονται παρόμοια μολονότι ο κόσμος είναι πολύ διαφορετικός; Ενώ ο δυτικός πολιτισμός επιταχύνεται και ασπάζεται τις πιο τολμηρές αλλαγές, ενώ αρχίζει να ξεφωνίζει με τρόμο επειδή δεν μπορεί να πατήσει φρένο, πώς να μην επηρεαστεί κανείς από τη φωτεινή χαρά που εκπέμπουν τα ελληνικά κείμενα περιγράφοντας εμπειρίες οικείες και αναγνωρίσιμες; Είναι σαν να πνιγόμαστε σ' έναν ξένο κόσμο ή σαν να μπαίνουμε σε μια δεξίωση αβέβαιοι αν έχουμε έρθει στο σωστό μέρος, και να βλέπουμε ξαφνικά ένα φιλικό πρόσωπο να μας καλωσορίζει. Η συνάντηση με το ελληνικό παρελθόν μας βοηθάει, μας καθησυχάζει, μας διεγείρει. Αυτή είναι τουλάχιστον η δική μου εμπειρία».
Μάλλον αυτή την εμπειρία θα πρέπει να επιδιώξουμε και πάλι καθώς, όπως έχω σημειώσει πολλές φορές, συνειδητά μας απέκοψαν από τις πηγές της για να μπορούν ευκολότερα να διαφεντεύουν άμορφες μάζες. Δεν θα επεκταθώ και πάλι. Θέλω να παρουσιάσω μια έκθεση, δυο πρόσφατα κείμενα του περιοδικού Archéologia για αντίστοιχες εκθέσεις με ελληνικά θέματα και μια εκδήλωση άμεσα συνδεδεμένα με τα παραπάνω. Από τις 5 Οκτωβρίου 2014 μέχρι 19 Ιανουαρίου 2015 μια εξαιρετική έκθεση με τίτλο «Η Ελλάδα των απαρχών, μεταξύ ονείρου και αρχαιολογίας», οργανώνεται στο Παρίσι από το Γαλλικό Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (φωτο 1 και pdf1, pdf2, pdf3) με τη συμβολή του Μουσείου του Λούβρου και της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. Ένα ταξίδι στην ελληνική προϊστορία που απευθύνεται στο ευρύ κοινό και προτείνει άγνωστα εκθέματα που προέρχονται από γαλλικές συλλογές, πολλά από τα οποία ενέπνευσαν συνθέσεις στα νέα κινήματα Art Nouveau και Art Déco. «Όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες» σημειώνουν οι οργανωτές της έκθεσης, «η Γαλλία δημιούργησε τη δική της αντίληψη για τον πολιτισμό του Αιγαίου, δημιουργώντας μια νέα μυθολογία γύρω από το ονειρεμένο παρελθόν της Ελλάδας». Παρουσιάσεις, φωτογραφικό υλικό, εκθέματα, και πολυμέσα, θα τεθούν στην υπηρεσία του κοινού για να ανακαλύψει το έργο της αρχαιολογικής έρευνας.
Στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2014 του περιοδικού Archéologia παρουσιάζεται μια από τις σημαντικότερες εκθέσεις αρχαίων ελληνικών αγγείων στη αίθουσα Campana του Λούβρου όπου «μόνο ένα ενημερωμένο κοινό επισκέπτεται». Το Λούβρο διαθέτει μια συλλογή δέκα χιλιάδων περίπου αγγείων από τα οποία μόλις χίλια εκτίθενται για το κοινό. Η συλλογή του μαρκησίου Campana αποτελεί ένα μικρό μέρος της συνολικής συλλογής παρότι όταν παρουσιάστηκε «το 1863, εκτός από τα ετρουσκικά αγγεία, περιλάμβανε περισσότερα από τρεις χιλιάδες ελληνικά αγγεία». Η έκθεση αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πηγές πληροφοριών για την τεχνοτροπία, τις σχολές αγγειοπλαστικής, τους μεγάλους αγγειοπλάστες της αρχαιότητας καθώς και για το ανασκαφικό έργο που έφερε στο φως της μέρας όλα αυτά τα ευρήματα. Την παρουσίαση κάνει ο Paul Valois.
Στο ίδιο τεύχος μια διαφορετική παρουσίαση μας μεταφέρει μέσα στην ελληνική κουζίνα και τη μαγειρική «από τη νεολιθική μέχρι την οθωμανική περίοδο». Το κείμενο υπογράφουν δυο Έλληνιδες αρχαιολόγοι και ερευνήτριες σε θέματα διατροφής του αρχαίου κόσμου, Ν. Καβρουλάκη και Α. Σαρπάκη. «Η μαγειρική» σημειώνουν, «είναι ιστορία πολιτισμικών συνηθειών και όχι απλά ένα σύνολο συστατικών που τα ανακατεύουμε. Ήδη από τη μέση νεολιθική εποχή και ιδιαίτερα από την εποχή του ορείχαλκου αναπτύσσεται μια σύνθετη μαγειρική». Σκεύη, συστατικά, τροφές, τεχνικές και πολλές άλλες πληροφορίες μας επιτρέπουν να έχουμε μια καλή εικόνα των «μαγειρικών συνηθειών» για μια μεγάλη χρονική περίοδο στην Ελλάδα, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα κείμενα αρχαίων συγγραφέων ως πηγή πληροφόρησης
Τέλος, σε μια πιο ζωντανή και σύγχρονη εκδήλωση, το Δημοτικό Κέντρο Πολυμέσων της πόλης Reims φιλοξενούσε δυο από τους καλύτερους εκπροσώπους της νεοελληνικής πνευματικής έκφρασης: τον συγγραφέα του «Επιθεωρητή Χαρίτου», Πέτρο Μάρκαρη(φωτο 2) συγγραφέα και σεναριογράφο πολλών έργων που σκηνοθετήθηκαν από τον αείμνηστο Θεοδ. Αγγελόπουλο. Η συνάντηση και παρουσίαση έγινε από τον Michel Volkovich γνωστό για τις μεταφράσεις ελληνικών έργων μεταξύ των οποίων και συλλογές με ρεμπέτικα τραγούδια. Με την ευκαιρία ο Νικόλας Σύρος παρουσίασε με το μπουζούκι του μια σειρά από ρεμπέτικα τραγούδια σε μια βραδιά αφιερωμένη στην Ελλάδα (φωτο 3).
Αρχαίο και σύγχρονο πνεύμα συναντιούνται, δυστυχώς, πολύ πιο εύκολα στο εξωτερικό παρά στο εσωτερικό της χώρας. Είναι ίσως η ευκαιρία με την παρούσα κρίση να ανακαλύψουμε διαβάζοντας και πάλι τα λόγια της Jacqueline de Romilly, όλα εκείνα που ο αρχαίος ελληνικός κόσμος, ο δικός μας κόσμος, μπορεί να μας διδάξει: «Είναι σαν να πνιγόμαστε σ' έναν ξένο κόσμο ή σαν να μπαίνουμε σε μια δεξίωση αβέβαιοι αν έχουμε έρθει στο σωστό μέρος, και να βλέπουμε ξαφνικά ένα φιλικό πρόσωπο να μας καλωσορίζει. Η συνάντηση με το ελληνικό παρελθόν μας βοηθάει, μας καθησυχάζει, μας διεγείρει».
Laurent Sauvage - Γιώργος Κόνδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου