Η γέννηση της Λυρκείας είναι συνδεδεμένη με μια αρχαία ιστορία αγάπης. Του Λυγκέα των Ιναχιδών και της Υπερμνήστρας, κόρης του Δαναού. Όταν οι 50 γιοι του Αίγυπτου ζήτησαν σε γάμο τις 50 κόρες του Δαναού ελπίζοντας σε οικογενειακή εκεχειρία, εκείνος υποκρίθηκε πως δέχεται. Όμως την παραμονή του γάμου, όπλισε τις θυγατέρες του και τις πρόσταξε να τους σκοτώσουν. Η Υπερμήστρα, παράκουσε σώζοντας τον άντρα της Λυγκέα και ο Δαναός την φυλάκισε.
Όταν ο Λυγκέας διέφυγε προς το όρος Λύρκειον, άναψε πυρσό για να ειδοποιήσει την Υπερμνήστρα, η οποία ανταπέδωσε, το μήνυμα σωτηρίας. Η Υπερμήστρα δικάστηκε μα οι Αργείοι την αθώωσαν υπακούοντας στον νόμο της Αφροδίτης. Ο Λυγκέας έγινε αρχηγέτης του οίκου των Αργείων και οικιστής της Λυγκείας, όπως ήταν η αρχική ονομασία της πόλης. Λείψανα της προϊστορικής Λυρκείας ή Λυγκείας, συναντά σήμερα κανείς στο Παλαιοκαστράκι, τοποθεσία που βρίσκεται πάνω από το σημερινό χωριό. Η σημερινή Λυρκεία, είναι μια κοινωνία δυναμική και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ως έδρα του ομώνυμου Δήμου αποτελεί το οικονομικό, διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής. Από εδώ ξεκινά και η περιδιάβαση μας στην χώρα του μύθου.
Καρυά, στα φουσάτα των Δαγρέδων. Το όμορφο κεφαλοχώρι. Δεύτερος σταθμός η Καρυά, επισήμως χαρακτηρισμένη ως διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός. Γαντζωμένη ανάμεσα στο Αρτεμίσιο και το Ξεροβούνι, προσφέρει στον επισκέπτη εκπληκτική θέα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών της και την αμφιθεατρική τους διάταξη.
Πέτρινα παραδοσιακά σπίτια και αρχοντικά, κοσμούν σήμερα τα καλντερίμια και τα σοκάκια του χωριού. Η ζωή συγκεντρώνεται στην κεντρική πλατεία, όπου στέκει ο ναός του Αη Γιάννη του Πρόδρομου που τιμάται σε ένα από τα πιο φημισμένα πανηγύρια ολόκληρης της Αργολίδας. Στο προαύλιο της εκκλησίας, βρίσκεται ο ανδριάντας του τοπικού οπλαρχηγού Γιαννάκου Δαγρέ. Το πέτρινο σχολείο με τη βρύση του, είναι δωρεά του εθνικού ευεργέτη Συγγρού. Η Καρυά είχε ανέκαθεν συνδεθεί με τα πλούσια νάματα του Αρτεμισίου και οι επτά νερόμυλοι με τις έρημες τώρα πια μυλόπετρές τους, μαρτυρούν περασμένα μεγαλεία.
Το χωριό, από τον φόβο των Τούρκων, παλιότερα βρίσκονταν στον δύσβατο και απροσπέλαστο, Μαλεβό. Ίχνη του οικισμού, είναι ακόμη ορατά, ενώ εκεί επίσης απαντώνται και λίγα ερείπια του Αγίου Δημητρίου.
Νεοχώρι. Άκολουθώντας τον Φειδιππίδη στην αρχαία οδό της «κλίμακος» Ακριβώς πάνω από το σημερινό Νεοχώρι, ο μύθος θέλει τον αθάνατο υπερδρομέα, Φειδιππίδη, να συναντά τον τραγοπόδη Πάνα και να παίρνει χρησμό για την νίκη των Αθηναίων στη μάχη του Μαραθώνα.
Ο στρατηγός Μιλτιάδης, πριν την μάχη του Μαραθώνα, κάλεσε τον περίφημο ημεροδρόμο Φειδιππίδη και του ανέθεσε να μεταβιβάσει το μήνυμα κινδύνου στη Σπάρτη ζητώντας συνδρομή. Εκείνος ξεκίνησε την κοπιώδη του πορεία αλλά η κούραση τον κατέβαλε πάνω στην «Οδό της κλίμακος» στη γη της Λυρκείας, λίγο πριν το πέρασμα «Πόρτες». Εκεί ονειρεύτηκε τον θεό Πάνα και έλαβε το νικητήριο για την Ελλάδα μήνυμα.
Σκαρφαλωμένο στα ψηλά και κτισμένο κλιμακωτά το Νεωχώρι, στις πλέον απόκρημνες και άγονες πλαγιές, αυτός ο τόπος έχει επίσης στιγματιστεί λόγω της διέλευσης του διαβόητου αρχαίου αμαξιτού δρόμου, της «οδού της κλίμακος» που αποτέλεσε στην αρχαιότητα σημαντικότατο έργο οδοποιίας. Πρόκειται για αμαξήλατη οδό μέσω της οποίας επικοινωνούσαν Αθήνα, Αρκαδία, Σπάρτη και είναι έργο του 7ου αιώνα πΧ. Το σημείο «Πόρτες» στο Νεοχώρι είναι το καλύτερα διατηρημένο λείψανο της και το πλέον εντυπωσιακό. Άλλωστε στην περιδιάβασή μας στη γη της Λυρκείας συναντήσαμε πλήθος αρματοτροχιών, αρχαίων φρυκτωριών και φυλακίων που καταδεικνύουν την αρχαία οδοποιία.
Στις Ομηρικές Ορνεαίς. Γυμνό… Ο Μενεσθέας ο γιος του Πετεού, που πρωτοδιοίκησε στον Τρωικό πόλεμο τάγματα ασπιδοφόρων οπλιτών και ιππικού, σύμφωνα με τον Όμηρο, κατάγονταν από τις Ορνεές. Η θέση της πόλης παραδίδεται από τον Παυσανία και σήμερα ως πλέον πιθανή τοποθεσία, θεωρείται η περιοχή Γυμνού.
Ο γεωφυσικός σχηματισμός των όρθιων βράχων στο δρόμο προς το Γυμνό φέρνει κάτι από Μετέωρα. Πίσω από τους βράχους αυτούς και σε αντίθεση με το όνομά του και το προηγούμενο τοπίο, κρυμμένο στέκει το Γυμνό καταπράσινο και δασόφυτο.
Το χωριό έχει αμφιθεατρική οίκηση. Ολόδροση ξεχύνεται στα ψηλά μια πέτρινη νερομάνα, ενώ παρέκει, στέκει το πανέμορφο εκκλησάκι της Παναγιάς. Στις ανατολικές πλαγιές του Φαρμακά υπάρχει επίσης μοναστήρι της Μεγαλόχαρης. Η ίδρυση του ανάγεται στις αρχές 13ου αιώνα και πριν αποτελέσει μοναστήρι, η σπηλιά του χρησίμευσε και ως ασκητήριο. Τέλος η μικρή πανέμορφη βασιλική του Αγίου Δημητρίου, στέκει εκεί όπου κάποτε βρίσκονταν ολόκληρο το χωριό του Γυμνού. Εκτός από τον πανέμορφο θόλο του, το εκκλησάκι αυτό διαθέτει δυο μικρές εισόδους.
Το έτερο μέλος του Δημοτικού Διαμερίσματος Γυμνού, είναι η γραφικότατη Τσιρίστρα, με τους πάλαι ποτέ νερόμυλούς της. Ελάχιστα τα κατοικημένα πλέον σπίτια της και λιγοστοί οι αγροτοκτηνοτρόφοι κάτοικοί της.
Ο Φαρμακάς, το βουνό φρουρός του Γυμνού και της Τσιρίστρας είναι διάσημο για το φυσικό του κάλλος, την πλούσια και σπάνια χλωρίδα και πανίδα του, καθώς και τις ευεργετικές σε ψυχή και σώμα, ιδιότητες του. Στην κορυφογραμμή του Φαρμακά, απαντάται κάστρο και αξίζει μια επίσκεψη.
Κατάβαση στο σπηλαιοβαράθρο του Αρτεμισίου στο όμορφο Καπαρέλι..Εξερευνώντας περαιτέρω την περιοχή, στα ριζά του Μελιδονίου, απαντάται πνιγμένο στο πράσινο, το Καπαρέλι. Στο κέντρο του χωριού που διατηρεί αναλλοίωτο τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, δεσπόζει ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Στη ράχη του Καπαρελίου στέκει το θρυλικό Αρμενόκαστρο, ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκεται και η «Γουρνοσπηλιά».
Το Καπαρέλι είναι γνωστό στους λάτρεις της σπηλαιολογίας, καθώς εδώ βρίσκεται και το ονομαστό σπηλαιοβάραθρο, ”Αρτεμίσιο” η γνωστή στους ντόπιους «Τρύπα». Πρόκειται για σπήλαιο συνολικής έκτασης περίπου 1.100 τμ, με πλουσιότατο διάκοσμο πολύχρωμων σταλαγμιτικών και σταλακτιτικών σχηματισμών.
Στέρνα...με την ευλογία του αρχαίου Ίναχου. Στα ίχνη του Αδριάνειου Υδραγωγείου.Εύφορη γη, η Στέρνα, αποτελεί σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, καθώς διαθέτει εντυπωσιακή υδατοδεξαμενή (στέρνα), απομεινάρια της οποίας είναι ακόμη ορατά. Τα λείψανα αυτά αποδίδονται στη ρωμαϊκή εποχή και εντάσσονται στα πλαίσια του κολοσσιαίου Αδριάνειου Υδραγωγείου. Επί Αδριανού, κατασκευάζεται το ομώνυμο υδραγωγείο. Πρόκειται για έργο κολοσσιαίων διαστάσεων, που σκοπό είχε την μεταφορά νερών από τα ορεινά στο Άργος. Αποτελείται από 120 χιλιόμετρα υδαταγωγών, υδρόμυλους αλλά και ενδιάμεσα υδραγωγεία και διέτρεχε σημαντικό τμήμα του δήμου Λυρκείας. Απομεινάρια του παλαιού υδραγωγείου αλλά και του παρακείμενου υδρόμυλου είναι ακόμη ορατά στη Στέρνα. Αμπέλια, πολλά οπωροφόρα δέντρα, μποστάνια, λιόδεντρα και σιτηρά, είναι η πολύτιμη ανταπόδοση της πλούσιας γης. Οι κάτοικοι της, κατά παράδοση απασχολούνταν στην αγροτική παραγωγή και τα γεωργικά της προϊόντα έχουν αποκτήσει εξαιρετική φήμη.
Αρία, εκεί που τοποθετεί ο Παυσανίας την αρχαία Οινόη.Κοντά στην Καρυά και απέναντι ακριβώς από τη διάσημη για την άγρια ομορφιά και το μεγάλο βάθος της, χαράδρα της Χούνης, βρίσκεται το Μάζι γνωστό και ως Αρία. Οι μόνιμοι Μαζιώτες, είναι πλέον ελάχιστοι.
Στον ίσκιο του πάλαι ποτέ ιερού της Αρτέμιδος στην κορυφή του Αρτεμισίου όρους, που υπήρξε βουνό αφιερωμένο στη λατρεία της παρθένας κυνηγού, εντοπίζονται τα όρια της αρχαίας Οινόης. Παρά το γεγονός ότι ελάχιστα παραδίδονται για την αρχαία πολίχνη, ο Παυσανίας στα Κορινθιακά του την τοποθετεί κοντά στο σημερινό Μάζι.
Η αρχαία αυτή πόλη έγινε στην ιστορία γνωστή για τις αλλεπάλληλες αποτυχημένες επιθέσεις των Λακεδαιμονίων κατά τους Μεσσηνιακούς πολέμους και για μια μάχη περί το 460 πΧ με νικητές Αθηναίους και Αργείους εναντίων Σπαρτιατών.
Εκκλησιές σκαρφαλωμένες στα βράχια και παραδοσιακοί οικισμοί….Άλλοι πανέμορφοι οικισμοί στην ευρύτερη περιοχή είναι η Χούνη, τα Μποζιονελαίικα και τα Σπαναίικα.
Στην περιοχή της Χούνης, βρίσκονται και δυο απίστευτες εκκλησίες η Αγία Ιερουσαλήμ και η Ανάληψη, που ξεχωρίζουν καθώς βρίσκονται σφηνωμένες σε βράχο. Η πρόσβαση στην εκκλησία της Ανάληψης, εξασφαλίζεται με 160 σκαλοπάτια που οδηγούν σε χαμηλή είσοδο προφυλαγμένη από πολεμίστρες και στο σπηλαιώδες εσωτερικό. Κατά την Τουρκοκρατία η σπηλιά λειτούργησε ως λημέρι του οπλαρχηγού Δημητρίου Τσώκρη και έμεινε γνωστή και ως «σπηλιά του Τσώκρη».
Πιο κάτω συναντούμε την εκκλησία της Αγίας Ιερουσαλήμ ή Υπαπαντής. Κάποτε γιόρταζε δυο φορές το χρόνο, διέθετε πολεμίστρες και χρησίμεψε στα Ορλωφικά ως καταφύγιο και ως άντρο του καπετάν Δαγρέ επί Ιμπραήμ. Στο εσωτερικό του οχυρού πλάι στην εκκλησίτσα, υπάρχει στέρνα με πηγή, το νερό της οποίας αναβλύζει μέσα από βράχο.
Γάργαρα κρυστάλλινα νάματα στο Κεφαλόβρυσο και το Δούκα Βρύση Κάτω από την κορυφή του Λυρκείου όρους και πνιγμένο στην βλάστηση στέκει το Κεφαλόβρυσο. Το όνομά του, το χρωστά στην τεράστια νερομάνα πηγή του, που λυσσομανά χειμώνα καλοκαίρι πλάι στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Τα νερά ξεπηδούν από τα βάθη ενός παγωμένου υπόγειου σπηλαίου το εξερευνημένο μέχρι σήμερα μήκος του οποίου, φτάνει περίπου τα 40 μέτρα. Το άφθονο νερό ποτίζει στρέμματα από χωράφια και μποστάνια. Λίγο έξω από το χωριό στέκει φρουρός ένα μικρό φυλάκιο που ίσως αποτελεί ξεχασμένη φρυκτωρία.
Ιστορική φυσιογνωμία της περιοχής και στενός συνεργάτης του καπετάν Δαγρέ και του Κολοκοτρώνη, υπήρξε και ο γεννημένος στο Κεφαλόβρυσο, Αδριανός Κλαδούρης.
Πλάι στο Κεφαλόβρυσου άλλος ένας πανέμορφος οικισμός που και εκείνου το όνομα, υποδηλώνει τον πλούτο της περιοχής σε καθαρά και γάργαρα νερά. Πρόκειται για το Δούκα Βρύση, που υπήρξε ονομαστό για την ζωοπανήγυρη του.
Στην καρδιά του Σπάρταθλου. Στις παρυφές της ανθρώπινης αντοχήςΚάθε Σεπτέμβρη, τούτος ο αρχαίος τόπος, ζει στιγμές δόξας και μεγαλείου. Το θρύλο του Φειδιππίδη και της εορτής των «πυρσών» αναβιώνει το σύγχρονο Σπάρταθλο. Ντόπιοι με αναμμένους πυρσούς, βγαίνουν στα μονοπάτια της αρχαίας «κλίμακος», στα χνάρια του αρχαίου δρομέα και μαραθωνομάχου, για να εμψυχώσουν ξένους και έλληνες υπερδομείς. Οι εικόνες αυτές κάνουν τον γύρο του κόσμου και είναι η ιδανική εποχή για να επισκεφτεί κανείς την Λυρκεία.
Τα τοπία τούτης της γης, μαγεύουν με τις εναλλαγές τους. Από τα βάθη του σπηλαιοβάραθρου του Αρτεμησίου μέχρι την άπλα της Στέρνας και από την μαγεία του ολόδροσου Κεφαλόβρυσου, μέχρι το εντυπωσιακό τοπίο της Καρυάς, ο επισκέπτης έχει χιλιάδες σαγηνευτικές γωνιές να ανακαλύψει, μύριες ιστορίες να μάθει και πολλά θάματα να αντικρύσει.
www.epathlo.gr
Μπορεί η Εκκλησία να αμαρτήσει; 
