Δικαίωμα στην αξιοπρέπεια

• 
• 

Λεπτομέρειες

 

Δημοσιεύτηκε στις 21 Νοεμβρίου 2014http://argolika.gr/

του Χρυσοβαλάντη Μπούτσικου  «Θα πεθάνω την 1η Νοεμβρίου». Με αυτή τη λιτή αλλά εξαιρετικά σκληρή δήλωση η αμερικανίδα Μπρίτανι Μέιναρντ ανακοίνωσε στα μέσα του περασμένου Οκτωβρίου ότι θα έθετε αυτοβούλως τέρμα στη ζωή της.

Η γυναίκα αυτή έπασχε από καρκίνο στον εγκέφαλο σε μια ιδιαιτέρως επιθετική μορφή. Το τέλος της προδιαγραφόταν από τους θεράποντες ιατρούς ως σύντομο και πολύ επώδυνο. Τελικά, αφού γιόρτασε τα γενέθλια του συζύγου της στις 31 Οκτωβρίου, τερμάτισε τη ζωή της στα πλαίσια προγραμματισμένης υποβοηθούμενης αυτοκτονίας. Χωρίς το διαδίκτυο, ελάχιστους θα αφορούσε η απόφασή της. Με το διαδίκτυο, όμως, το τέλος της απασχόλησε πολλούς.

Ορισμένοι τάχθηκαν αναφανδόν υπέρ της απόφασης και άλλοι την καταδίκασαν. Ωστόσο, γιατί η δυνατότητα να τερματίσει κανείς τη ζωή του με τεχνητά μέσα, προκαλεί τόση αναστάτωση; Αν δηλαδή είχε οποιοσδήποτε αποφασίσει να κάνει ακριβώς το ίδιο αλλά χωρίς να ανακοινώσει σε κανέναν την απόφασή του, ποιος θα νοιαζόταν; Μήπως αυτό που ενδεχομένως ενοχλεί, δεν είναι μόνο η δεδομένη απόφαση αλλά και η δημοσίευσή της, με την έννοια ότι ο θάνατος μέσω υποβοηθούμενης αυτοκτονίας λειτουργεί από μια άποψη ως παράδειγμα για όσους αντιμετωπίζουν ανάλογα υπαρξιακά αδιέξοδα;

Μια σημαντική παράμετρος του θέματος είναι ίσως το ζήτημα της ανθρώπινης ελευθερίας.Νοείται δηλαδή ελευθερία επιλογής στο ζήτημα της ύπαρξης, ποια είναι τα όριά της και ποιος άραγε είναι αρμόδιος να τα προσδιορίσει; Ο χώρος της θρησκείας διεκδικεί αναμφίβολα ως ένα βαθμό τον έλεγχο πάνω σε τέτοια ζητήματα. Ο βαθμός αυτός, όμως, φτάνει ως το σημείο της δεδηλωμένης θρησκευτικής πίστης. Από τη στιγμή που ο ενδιαφερόμενος να θέσει τέρμα στη ζωή του για τους δικούς του λόγους, δεν είναι προσήλυτος κάποιου δόγματος, καμιά θρησκευτική ιδεολογία δεν είναι σε θέση να του υπαγορεύσει νόρμες συμπεριφοράς.

Οπότε, όποιος θέλει, μπορεί να εξοντώνει τη βιολογική του υπόσταση, χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν; Νομίζω πως ναι. Ποιος λογοδότησε ποτέ για εσφαλμένες πολιτικές πρακτικές που ευθύνονται για εκατομμύρια ανθρώπινα θύματα, για να πρέπει να λογοδοτήσει ένας κακομοίρης που τον κατασπαράσσει ανελέητα μια ανίατη ασθένεια; Και γιατί η ευθύνη για τη συνέχιση ή μη της ζωής μας θα πρέπει να επαφίεται στη θέληση μιας απρόσωπης γραφειοκρατικής εξουσίας είτε αυτή είναι το θρησκευτικό κατεστημένο είτε κάποιος αρμόδιος κρατικός αξιωματούχος;

Οι ενστάσεις κατά των μεθόδων που υποστηρίζουν το βιολογικό τέρμα της ανθρώπινης ζωής (υποβοηθούμενη αυτοκτονία, ευθανασία κ.λπ.) επικαλούνται συνήθως μεταφυσικής προελεύσεως επιχειρήματα, τα οποία από τη φύση τους είναι καταδικασμένα να μην πείσουν κάποιον που δεν πιστεύει σε τίποτα και την ίδια στιγμή υποφέρει από αβάσταχτους πόνους περιμένοντας στωικά την ώρα που η καρδιά του θα τον εγκαταλείψει με μια ανακοπή. Όσοι από την άλλη θεωρούν ότι η επιλογή της εκούσιας αυτοκτονίας λειτουργεί ως αποτρόπαιο παράδειγμα προς αποφυγή και κυρίως για τους νέους, λειτουργούν περισσότερο με πυροσβεστική, ηθικοπλαστική πρόθεση παρά με ουσιαστική διάθεση κατανόησης του προβλήματος. Γιατί δεν παρεμβαίνουν με τις ίδιες προθέσεις και στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες άλλα αποτρόπαια παραδείγματα αφορούν πολύ περισσότερους και με πολύ πιο δυσμενείς επιπτώσεις για την κοινή γνώμη; «Μα να σκοτώνει κάποιος τον ίδιο του τον εαυτό;» Μα, ξέρετε εσείς να έφυγε κανείς από τη ζωή ζωντανός;...

Το πρόβλημα ίσως εντοπίζεται στο μάλλον αυταρχικής προέλευσης ιδεολόγημα ότι η απόφαση για τη διατήρηση ή μη της ζωής πρέπει να ανατίθεται σε μια κοινωνικά θεσπισμένη δομή εξουσίας, ώστε να προσλαμβάνει το επίχρισμα μιας μορφής συνειδητής νομιμοφροσύνης απέναντι στην κοινότητα την οποία αιφνιδίως εγκαταλείπει αυτός που αυτοκτονεί. Η αντίληψη αυτή είναι ενδεχομένως κοινωνιολογικά εξηγήσιμη αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είναι απαραίτητα και ορθή. Εξάλλου, ο μελλοθάνατος ελάχιστα σταθμίζει στη συνείδησή του σκέψεις σαν αυτές που μας απασχολούν. Η απόφασή του ορίζεται περισσότερο από το ένστικτο ενός καταρρέοντος οργανισμού παρά από εκλεκτικές φιλοσοφικές απορίες.

Το ζήτημα της ανθρώπινης ελευθερίας εδώ και χιλιετίες απασχολεί γόνιμα την επιστημονική σκέψη. Κάθε εποχή ερμηνεύει το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης με τους δικούς της όρους και όπως δε λογοδοτεί για την εκάστοτε ερμηνεία στις επόμενες γενιές, έτσι μάλλον και κάθε άνθρωπος θα πρέπει να αφήνεται εντελώς αδέσμευτος απέναντι στο ζήτημα της ζωής του. Η απάνθρωπη κατά τα άλλα εποχή μας, έχει αναθέσει συνειδητά ή μη πολλές από τις πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης σε θεσμούς και πρόσωπα που κανένα ενδιαφέρον δεν πρόκειται να εκδηλώσουν για κανέναν στο διάστημα της σύντομης διαδρομής του πάνω στη γη. Τουλάχιστον, ας παραχωρηθεί σε κάθε άτομο το δικαίωμα να επιλέξει τις συνθήκες της εξόδου του από αυτό το κουκλοθέατρο, αν ασφαλώς του προσφερθεί από τη φύση αυτή η δυνατότητα.