Η γεωμυθολογική διαδρομή του Περσέα – Ένας μύθος που σχετίζεται με το Άργος (Γράφει η Μαρία Βασιλείου)

Aποargolika.gr

Aναρτήθηκε 2 Σεπτεμβρίου 2016

ΔΑΝΑΗ ΚΑΙ ΠΕΡΣΕΑΣ, ΤΟΥ JOHN WILLIAM WATERHOUSE

 

 

 

 

COMMENTS

της Μαρίας Βασιλείου, Βιολόγου-Ωκεανογράφου

Ακόμη ένας μύθος που σχετίζεται με το Άργος και συσχετίζει μυθολογικά γεγονότα με τη πραγματικότητα, είναι αυτός της Δανάης και του Περσέα.

Σύμφωνα με το μύθο η Δανάη ήταν κόρη του βασιλιά του Άργους, Ακρίσιου και της Ευρυδίκης. Ο πατέρας της είχε λάβει χρησμό, ότι θα δολοφονηθεί από τον εγγονό του, γι΄αυτό και αποφάσισε να την κλειδώσει σε μια υπόγεια φυλακή. Ο Δίας ερωτευμένος με τη Δανάη και επιδιώκοντας την ένωση τους, μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή εισχώρησε στην υπόγεια, χάλκινη κάμαρα της Δανάης και απέκτησε μαζί της τον Περσέα. (Απολλόδωρος 2.4.1, Υγίνος 63, Οράτιος Ωδές 3.16.1, Παυσανίας 2.5.7, Πίνδαρος Πυθιόνικος 12.17, Απολλώνιος Ρόδιος 4.1092, Λιβάνιος Προγυμνάσματα 2.41, Σοφοκλής Ηλέκτρα 944).

Να σημειωθεί ότι στην αγορά του Άργους, υπήρχε υπόγειος θάλαμος στο οποίο, όπως λεγόταν, είχε κτιστεί το χαλύβδινο δωμάτιο της Δανάης, που κατά τον Παυσανία (150 μ.Χ) καταστράφηκε από τον Αργείο τύραννο Περίλαο.

Ο Ακρίσιος μαθαίνοντας την γέννηση του εγγονού του, αποφασίζει να κλείσει σε ένα κουτί (λάρνακα), την Δανάη και τον γιο της. Έπειτα δίνει εντολή να αφήσουν την λάρνακα στην θάλασσα και να αποφασίσουν οι θεοί για την τύχη τους. Η λάρνακα ξεβράζεται, ύστερα από πολυήμερο ταξίδι, στις ακτές του νησιού Σέριφος όπου την βρίσκει ο ψαράς Δίκτης αδελφός του βασιλιά Πολυδεύκη.

Το μοτίβο με το κιβώτιο που ρίχνεται στην θάλασσα, μαζί με τους φιλοξενούμενούς του είναι συχνό στην αρχαιότητα.

Για παράδειγμα στον νομό Αρκαδίας συναντάμε την λάρνακα με τον Διόνυσο και την Σεμέλη που ξεβράσθηκαν στις Βρασιές (Παυσανίας 3.24.3), στην Παλαιά Διαθήκη βρίσκουμε κιβώτιο (κιβωτό) με το οποίο ταξίδεψε ο Νώε, καθώς και το κιβώτιο από πάπυρο με το οποίο έριξαν τον Μωυσή, βρέφος, στον Νείλο ποταμό.

Ο εγκλεισμός της Δανάης και η εγκυμοσύνη της συμβολίζει τον ετήσιο κύκλο της βλάστησης, όπου ο καρπός είναι χωμένος βαθιά μέσα στο έδαφος και ωστόσο ανθίζει και καρποφορεί μετά απο ένα χρονικό διάστημα και αφού προηγηθεί η ένωση του με το νερό, ενώ κατά τον Η. Μαριολάκο τα φυσικογεωλογικά χαρακτηριστικά του τόπου καθόρισαν την διαμόρφωση της θρησκευτικής συνείδησης των κατοίκων του Αιγαιακού και Περιαιγαιακού χώρου, που έζησαν μέχρι το 2000 π.χ περίπου.

Ο Περσέας μεγαλώνει στην Σέριφο και ποθώντας την επιστροφή του στην γενέτειρά του, το Άργος, δεσμεύεται να πραγματοποιήσει το ακατόρθωτο να κόψει και να φέρει στον Πολυδεύκη το κεφάλι της Μέδουσας ή Γοργούς. Η Μέδουσα, ένα από τα τέρατα της ελληνικής μυθολογίας, με κεφάλι γεμάτο φολίδες φιδιού, τεράστια δόντια, χάλκινα χέρια και χρυσά φτερά απολίθωνε όποιον τολμούσε να την κοιτάξει, ήταν η θνητή κόρη του Φόρκυος και της Κητούς (παιδιά του Πόντου και της Γαίας), που μαζί με τις δύο αθάνατες αδελφές της, Σθεννώ και Ευρυάλη κατοικούσαν πέρα από τον Ωκεανό, στις εσχατιές της Δύσης.

Αξιζει να σημειωθεί ότι οι Γοργόνες και η Χίμαιρα αποτελούν ανατολικά στοιχεία, που προσαρμόσθηκαν ανάλογα με τους ελληνικούς μύθους.

Ο Περσέας φεύγει από την Σέριφο με ένα καράβι με σκοπό να βρει την Γοργόνα Μέδουσα. Στη διαδρομή του συναντά την θεά Αθηνά πληροφορείται πως για να σκοτώσει την Μέδουσα θα πρέπει να προμηθευτεί: την περικεφαλαία του Άδη, ώστε να πλησιάσει τον στόχο του αόρατος, τον μαγικό σάκκο που θα βάλει το τρομερό κεφάλι, τα φτερωτά σανδάλια, επειδή η Γοργώ έμενε σε βράχο, στη μέση της θάλασσας, την αστραφτερή ασπίδα, απ’ όπου θα έβλεπε το κεφάλι της Μέδουσας, γιατί όποιος έβλεπε την Μέδουσα κατάματα πέτρωνε και τέλος το κοφτερό σπαθί ή δρεπάνι, με το οποίο θα έκοβε τον σκληρό λαιμό της Γοργούς.

Η Αθηνά του δίνει την αστραφτερή ασπίδα και ο Ερμής τα φτερωτά σανδάλια. (Κατά άλλη πηγή την περικεφαλαία του Κυνός ή του Άδη,τα φτερωτά σανδάλια και τον μαγικό σάκκο τα παίρνει από τις Νύμφες, στις οποίες έφτασε καθοδηγούμενος από τους θεούς προστάτες του). Η Αθηνά του υποδεικνύει επιπλέον τον δρόμο για τις Γραίες- τα αποκρουστικά όντα με το ένα μάτι και ένα δόντι που αντάλλασσαν μεταξύ τους συγγενείς των Γοργόνων και οι μόνες που ήξεραν τον τόπο διαμονής τους.

Ο Περσέας τις πλησίασε αόρατος και εκμεταλλευόμενος την στιγμή της ανταλλαγής άρπαξε το μάτι τους. Οι Γραίες, γνωρίζοντας σχετικό χρησμό για την Γοργώ, με δυσκολία και υπό την απειλή ότι θα χάσουν το μάτι τους, μαρτυρούν στον ήρωα τον τόπο παραμονής της Μέδουσας. Όταν ο ήρωας πλησίασε την Μέδουσα, αόρατος και κοιτώντας το καθρέφτισμα της ασπίδας του, με την βοήθεια της Αθηνάς έκοψε το κεφάλι της και το έβαλε στο σακίδιο.

Η Τεχνολογία, το «θεόθεν ηγιασμένο συμπλήρωμα των φυσικών δυνάμεων» κατα την ορολογία Θ. Τάσιου, παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των θεικών πραγμάτων!

Από το κορμί της αποκεφαλισμένης Μέδουσας ξεπήδησαν ο γίγαντας Χρυσάωρας, με το χρυσό σπαθί, και,από το αίμα που έπεσε στον Ωκεανό ,ο Πήγασος, το φτερωτό άλογο, και οι δύο καρποί της ένωσης της Μέδουσας με τον Ποσειδώνα, ενώ η θεά Αθηνά περισυνέλεξε το αίμα της που είχε τη δυνατότητα να σώζει ή να καταστρέφει ζωές και το δώρισε στον Εριχθόνιο ή τον Ασκληπιό.

Ο Περσέας για να αποφύγει την καταδίωξη των αδελφών της Μέδουσας, πέταξε με τα φτερωτά σανδάλιά του ή με τον Πήγασο και έφυγε.

Στον δρόμο της επιστροφής, περνά από την Αιθιοπία, σ΄ έναν βράχο βρίσκει αλυσοδεμένη την Ανδρομέδα, κόρη του βασιλιά Κηφέα και της Κασσιόπης, η οποία είχε προκαλέσει την οργή του Ποσειδώνα, υπερηφανευόμενη πως είναι πιο όμορφη από τις Νηρηίδες. Ο Ποσειδώνας έστειλε, ως τιμωρία, έναν Δράκοντα και για εξιλέωση απαίτησε την θυσία της Ανδρομέδας. Ο Περσέας, ερωτευμένος με την κόρη του Κηφέα, σκοτώνει τον Δράκοντα και παίρνει μαζί του την Ανδρομέδα στην Σέριφο.

Ο Ποσειδώνας θεός της τέταρτης γενιάς, κυριαρχεί σε ό,τι γίνεται στην θάλασσα, στα ρεύματα, στις ακτές και στον πυθμένα, αλλά και στις διεργασίες του εσωτερικού της γης. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι περισσότεροι επιθετικοί προσδιορισμοί απεικονίζουν δραστηριότητες του Θεού, που συνδέονται άμεσα με το γεωδυναμικό καθεστώς και τις φυσικογεωλογικές μεταβολές του Αργοσαρωνικού και του Κορινθιακού κόλπου αλλά και του Αιγαίου Πελάγους σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Ο Ποσειδώνας λοιπόν, όπως και άλλοι θεοί, είναι γέννημα θρέμμα του φυσικογεωλογικού γίγνεσθαι του ευρύτερου χώρου του Αιγαίου, καθώς πουθενά αλλού στον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και της Μεσοποταμίας δεν παρατηρήθηκαν τόσο σύνθετες φυσικογεωγραφικές γεωδυναμικές και κλιματικές αλλαγές.

Ο Πολυδεύκης, μη αποδεχόμενος την επιτέλεση του άθλου, προκαλεί τον ήρωα να του δείξει το κεφάλι. Όσοι αντίκρυσαν το κεφάλι, ανάμεσά τους και ο Πολυδεύκης, πέτρωσαν μονομιάς. Έτσι γέμισε η Σέριφος από πέτρες που έμοιαζαν με ανθρώπους.

Μετά από αυτό ο Περσέας αφιέρωσε το κεφάλι στην Αθηνά, η οποία και το κάρφωσε μπροστά στην ασπίδα της, ο Δίκτης ανέλαβε την ηγεσία του νησιού και ο Περσέας, με τις δυο γυναίκες, ετοιμάστηκε για την επιστροφή στο Άργος.

Ο Περσέας ήθελε να συμφιλιωθεί με τον παπού του Ακρίσιο, όμως ο τελευταίος, έχοντας γνώση του χρησμού, ήθελε να αποφύγει την συνάντηση και γι’ αυτό κατέφυγε στη Λάρισα. «Ό,τι γράφεται δεν ξεγράφεται». Σ’ έναν αγώνα δισκοβολίας ο Περσέας ρίχνοντας δυνατά τον δίσκο, πετυχαίνει τον παππού του, που βρισκόταν πολύ μακριά από τον τόπο διεξαγωγής των αγώνων.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ανταλλάσσει τον θρόνο του Άργους με τον εξάδελφό το Μεγαπένθη, γιο του Προίτου και γίνεται βασιλιάς της Τίρυνθας. Εκεί, ο Περσέας έχτισε τα τείχη των Μυκηνώ,ν κατά το πρώτο µισό του 14ου αιώνα, (περίπου το 1340 π.Χ.) χρησιµοποιώντας τους θρυλικούς Κύκλωπες και γίνεται ο ιδρυτής των Μυκηνών (Παυσανίας 2.15.4, 2.16.3, 7.25.6, Απολλόδωρος 2.4.4, Στέφανος Βυζάντιος Μυκήναι, Κλήμης Αλεξανδρεύς Προτρεπτικός 3.45, Υγίνος Ποιητική Αστρονομία 9, 10, 12).

Σύμφωνα με το μύθο, οι απόγονοι του Περσέα βασίλεψαν στις Μυκήνες για τρεις γενιές, με τελευταίο τον Ευρυσθέα, τον βασιλιά για τον οποίον ο Ηρακλής πραγματοποίησε τους 12 άθλους. Ο Ευρυσθέας σκοτώθηκε χωρίς να αφήσει απογόνους, και έτσι οι κάτοικοι των Μυκηνών επέλεξαν ως βασιλιά τους τον Ατρέα, γιο του Πέλοπα και πατέρα του Αγαμέμνονα και του Μενέλαου.

Η Αθηνά καταστέρισε το Περσέα τη σύζυγο του Ανδρομέδα. και τους γονείς της Κηφέα και Κασσιόπη. Έτσι δημιουργήθηκαν οι αστερισμοί του Περσέα, της Ανδρομέδας, της Κασσιόπης και του Κηφέα, αποτυπώνοντας την ιστορία τους στον ουράνιο θόλο. Ο Περσεύς προσωποποιήθηκε από την αρχαιότητα ως ο ήρωας που έσωσε την Ανδρομέδα στον σχετικό μύθο. Παριστάνεται ως νέος, φορώντας τα ταλάρια (τα φτερωτά σανδάλια), να κρατά στο αριστερό του χέρι το Γοργόνειον, την κεφαλή της Μέδουσας, και στο δεξί την άρπην, δώρο του Ερμή. Ο Άρατος περιγράφει τον Περσέα να «σηκώνει σκόνη στον ουρανό», ίσως από το γεγονός ότι τα πόδια του εμφανίζονται να ακουμπούν πάνω στον Γαλαξία, καθώς τρέχει να σώσει την Ανδρομέδα.

Ο ευκολότερος τρόπος για να βρούμε τον Περσέα είναι να τον δούμε το Χειμώνα, όταν ανατέλλει λίγο μετά τη δύση του Ήλιου. Ο αστερισμός μοιάζει με μία διχάλα η οποία αντιστοιχεί στα πόδια που Περσέα, με το σώμα και το κεφάλι του να δείχνουν προς το βορρά.