Ο Τέρρυ Ήγκλετον στην Αργολίδα: ο διανοούμενος ως δημόσιο πρόσωπο
- Λεπτομέρειες
- Δημοσιεύτηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2015
του Γεωργίου Κόνδη
Καθολικός, Ιρλανδός, εξαιρετικά μορφωμένος, ανήσυχο πνεύμα, με ουσιαστική κριτική ματιά στις σύγχρονες κοινωνίες, τις αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν τη συγκρότηση και τη λειτουργία τους, την πολιτική, τις τέχνες και το Λόγο. Παιδί εργατικής οικογένειας, με μια ευρύτατη μόρφωση και μια μοναδική συγγραφική δραστηριότητα, ο Τέρρυ Ήγκλετον αποτελεί σήμερα έναν από τους πιο λαμπρούς διανοητές του ευρωπαϊκού πνεύματος. Η Αργολίδα είχε την τιμή να τον υποδεχτεί πριν λίγες μέρες καθώς οργανώθηκαν δυο ξεχωριστές εκδηλώσεις προς τιμήν του στην Αθήνα και στο Ναύπλιο. Στο Ναύπλιο ανακηρύχθηκε Επίτιμος Καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου σε μια εκδήλωση που οργανώθηκε στο «Βουλευτικό» και στην οποία ο Τέρρυ Ήγκλετον μίλησε για την «Τραγωδία» και τη σημασία της για τον παγκόσμιο πολιτισμό, δίνοντας σύγχρονες διαστάσεις στον προβληματισμό του ακόμη και με αναφορές στη σημερινή Ελλάδα και την κατάσταση που βιώνουν οι Έλληνες.
Με τις αναφορές αυτές υπογράμμισε, για μια ακόμη φορά, το ρόλο του «δημόσιου διανοούμενου», δηλαδή εκείνου που συνδέει τις γνώσεις και τον στοχασμό με την καθημερινότητα και διαμορφώνει κριτική άποψη γι'αυτήν. Πάνω από 50 έργα αποτελούν τη συμβολή του στη διαμόρφωση αυτής της ενεργητικής σχέσης μεταξύ του «στοχάζομαι» και του «καθημερινού βιώματος», γεγονός που του χάρισε μια διεθνή αναγνώριση. Δεν είναι τυχαίο πως ένας τέτοιος διανοητής μαρξιστικών τάσεων κατέλαβε σημαντικές θέσεις στα μεγάλα και ιστορικά πανεπιστημιακά κέντρα όπως το Καίμπριτζ και η Οξφόρδη, όπου από το 1992 έχει την έδρα της αγγλικής λογοτεχνίας, ενώ διδάσκει και σε άλλα φημισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Δεν είναι επίσης τυχαία η παρουσία του στον μεγάλο βρετανικό και διεθνή τύπο όπως ο Guardian, το Times Literacy Supplement, κ.ά, ενώ θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους κριτικούς λογοτεχνίας και ο Independent σημειώνει πως πρόκειται για τον πανεπιστημιακό κριτικό «με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Βρετανία».
Σε μια ιδιαίτερη ιστορική φάση όξυνσης των κοινωνικών συγκρούσεων και ενίσχυσης των ιδεολογικών και άλλων δογματισμών, ο Ήγκλετον αντιπαραθέτει μια κριτική ματιά που βοηθά στην έρευνα και την κατανόηση των βαθύτερων αιτιών των φαινομένων αυτών. Ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του «περιθωριακό», αλλά αυτό δεν αναιρεί την καταξίωσή του μεταξύ των μεγάλων διανοητών σε μια εποχή «φτωχοποίησης» της πνευματικής παραγωγής και των ιδεών. Ο Τέρρυ Ήγκλετον συγκαταλέγεται επίσης στην ομάδα των διανοητών που ανανεώνουν τις απόψεις και τις γνώσεις μας για τις μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές θεωρίες όπως ο μαρξισμός. Δηλαδή, είδη εννοιολογικών εργαλείων και προσεγγίσεων που μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε την πραγματικότητα στην οποία ζούμε και τους τρόπους με τους οποίου οι κοινωνίες μας την παράγουν. Με την ελευθερία του πνεύματος και την πνευματική οξυδέρκεια που τον διακρίνει, σημειώνει για την κριτική του στάση απέναντι στις μεγάλες θεωρίες και ιδιαίτερα τον μαρξισμό:
«Ξεκινώ το βιβλίο μου «Γιατί ο Μαρξ είχε δίκιο» με την παραδοχή ότι δεν μ'αρέσουν καθόλου τα άτομα που αυτοαποκαλούνται μαρξιστές χωρίς να ασκούν κριτική στον Μαρξ! Xρωστάω πολλά στη μαρξιστική παράδοση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν στέκομαι κριτικά απέναντί της. Ακόμα και ο ίδιος ο Μαρξ ήταν κριτικός. Επίσης, δεν με ενδιαφέρει αν κάποιος είναι ενταγμένος στο μαρξισμό, αλλά αν στέκεται κριτικά απέναντι στο σημερινό σύστημα. Η Αριστερά πρέπει να είναι αμερόληπτη γιατί ο σταλινισμός ιστορικά έχει τελειώσει. Εχει προκαλέσει μεγάλη ζημιά. Όποτε μιλάμε για μαρξισμό σκεφτόμαστε το σταλινισμό. Eίναι κάτι που επίσης πραγματεύεται το βιβλίο μου. Η Αριστερά πρέπει να επιζήσει μέσω μιας δηλητηριώδους κληρονομιάς. (...)Καταρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι ο Μαρξισμός ουδέποτε σκόπευε να αποτελέσει ένα κοινωνικό σύστημα, παρά μόνο μια κριτική του, ένα πρακτικό κίνημα μεταμόρφωσης του κοινωνικού συστήματος. Αυτό είναι κάτι που διαστρεβλώνουν στον Μαρξ. Ο Μαρξισμός είναι ένα κίνημα κριτικής, ένα κίνημα μεταμόρφωσης. O Mαρξ επεσήμανε πόσο τρομακτικά επισφαλές είναι το καπιταλιστικό σύστημα. Είναι πολύ εύθραυστο, πρέπει να μετακινείται από κρίση σε κρίση, να ανανεώνεται για να διασώζεται. Πρέπει να τρέχει για να παραμένει σταθερό. Είναι φρενήρες. Είναι εκτός ελέγχου. Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν είχε πει ότι Επανάσταση δεν είναι το τρένο που τρέχει ασυγκράτητο αλλά ο μηχανισμός του φρένου εκτάκτου ανάγκης. Από την άλλη, όσο εύθραυστος κι επισφαλής και αν είναι, ο Καπιταλισμός είναι το πιο ισχυρό σύστημα που έχουμε δει ιστορικά. Δεν πρέπει να έχουμε τη φαντασίωση ότι είναι ένα αδιάβλητο σύστημα, από την άλλη πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν είναι ένα σύστημα πολιτικά ασθενές.»
Ασφαλώς, γράφει επίσης ο Λουκάς Θεοχαρόπουλος σε μια κριτική για το βιβλίο «Κείμενα για την ζωή, την ποίηση και την πολιτική» ((ηλ. περιοδικό www.critique.gr), θα μπορούσε κάποιος να διαφωνήσει σε διάφορα σημεία της κριτικής σκέψης του Ήγκλετον ή και ακόμη να μιλήσει για «νεοζντανοφισμό» σε κάποια έργα του. Εξ άλλου πολύς διάλογος έγινε και στις σελίδες του βιβλίου για την ερωτοτροπίες του Ιρλανδού συγγραφέα σε θέματα χριστιανικής μεταφυσικής ή παραδοσιακού φιλελεύθερου ουμανισμού. Άλλωστε οι εποχές με τα «Ιερά τέρατα» της Ευρωπαϊκής πρωτοπορίας έχουν παρέλθει.
Αντιπροσωπεύοντας την ομάδα εκείνη των διανοουμένων που ανοίγουν σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο δρόμους σε μια ελεύθερη δημόσια έκφραση ιδεών και απόψεων, ο Τέρρυ Ήγκλετον αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα συγκερασμού διαφορετικών προσανατολισμών και βιωμάτων, μεταξύ της γεωγραφικής και κοινωνικής καταγωγής του (Ιρλανδός, εργατική οικογένεια), της βιωματικής του σχέσης με τον καθολικισμό (ιδρυτής προοδευτικού καθολικού περιοδικού) και των μαρξιστικών του αναφορών, γεγονός που του επιτρέπει να ορίζει την ίδια την ουσία της ελευθερίας του πνεύματος και της σκέψης: «όλες οι κατηγορίες μπορούν να είναι ανοικτές, πορώδεις και διαπερατές».
http://argolika.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου