Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος
Δυσαναπλήρωτο κενό αφήνει στη χώρα μας η εκδημία του σημαντικού διακόνου του πνεύματος και της νομικής επιστήμης Ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου (1913-2016). Τα κείμενά του, που μας αφήνει ως παρακαταθήκη, αξιοπρόσεκτα και καίριες οι έως το τέλος της μακράς ζωής του παρεμβάσεις του στα κοινωνικά και ιστορικά ζητήματα της Ελλάδος.
Στη Σμύρνη γεννήθηκε το 1913 και εννέα ετών βίωσε τις βιαιότητες των Τούρκων κατά την καταστροφή της, το 1922. Εφαρμόζοντας τη ρήση του Σολομώντα «λόγον άδικον μισεί δίκαιος» εξηγέρθη η συνείδησή του με το γνωστό βιβλίο της Ιστορίας, στο οποίο διαστρεβλωνόταν η αλήθεια για την Καταστροφή. Έγραψε στα «Ιστορικά» του:
«Η διορθωτική δήθεν φράση (Σημ. γρ. Διορθωτική του <συνωστισμού των Ελλήνων στην προκυμαία>) για την Καταστροφή της Σμύρνης <Οι Έλληνες αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους σε δραματικές συνθήκες> όχι απλώς δεν αρκεί για να εκφράσει το απαίσιο ιστορικό γεγονός, αλλά και ενέχει διπλό ψεύδος ή έστω λάθος.
Πρώτον, όσοι Έλληνες έφυγαν τον Σεπτέμβριο του 1922 από τη Σμύρνη αναγκαστικά, δεν ήταν οι <Έλληνες> της Σμύρνης, αλλά μόνο παιδιά και οι γυναίκες των Ελλήνων της Σμύρνης, ενώ οι άνδρες Έλληνες από 16 ετών και άνω κρατήθηκαν ως <όμηροι> και προωθήθηκαν προς τα βάθη της Μικράς Ασίας με πορεία εξοντωτική σε περιβάλλον εχθρικού πληθυσμού, ώστε πολλοί από αυτούς να μη επιζήσουν από τις αφόρητες κακουχίες ή και από επιθέσεις φονικές. (Θυμούμαι, στον προσφυγικό συνοικισμό Βύρωνος, πολλές οικογένειες ήταν χωρίς πατέρα, χαμένον στην απάνθρωπη εκείνη ομηρεία).
Δεύτερον, και ως προς τα γυναικόπαιδα της Σμύρνης δεν αληθεύει ότι <εγκατέλειψαν τα σπίτια τους>: Όταν οι γυναίκες της Σμύρνης με τα παιδιά τους επιβιβάζονταν σε πλοία ελληνικά δίχως σημαία προς αναχώρηση για την Ελλάδα, τα σπίτια τους δεν υπήρχαν πια, ώστε να τα <εγκαταλείψουν>, και μόνο υπήρχαν στη θέση τους ερείπια και στάχτη από την πυρπόληση των ελληνικών συνοικιών της Σμύρνης και της αρμενικής. Τα πλοία εκείνα της εξόδου προς την προσφυγιά ήταν μεστά θρήνου και οδυρμού των παιδιών και των γυναικών για τους πατέρες και τους συζύγους, ομήρους των Τούρκων. Βρισκόμουν και εγώ, παιδάκι τότε, σε κάποιο από τα πλοία της οδύνης. Και είχε κρατηθεί και ο πατέρας μου όμηρος».
Σε σχετικό άρθρο του στην «Καθημερινή», τον Ιούνιο του 2011, τόνισε: «Από ετών έχω συνταχθεί με την πολιτική της εθνικής αμνησικακίας. Δεν δέχομαι όμως την ιστορική αμνησία». Ακόμη ο Κων. Δεσποτόπουλος δεν ανέχθηκε τα ψέματα σε βάρος του εθνοϊερομάρτυρος Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄. Όπως σημειώνει σε άλλο άρθρο του ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, με την αυτοθυσία του, έσωσε το γένος των Ελλήνων από τον επικείμενο τότε αφανισμό.
Οι παρεμβάσεις του είχαν επιστημονική βαρύτητα και πνευματικό ήθος, γι’ αυτό και ωφελούσαν τον τόπο. Αιωνία του η μνήμη.
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
