Το Φθινόπωρο του 1955 ήρθε νωρίς στην Κωνσταντινούπολη. Τα σύννεφα που κάλυπταν τον Ελληνισμό ήταν γεμάτα σκόνη και ιαχές από ανθρώπους που είχαν έρθει από τα βάθη της ανατολής. Λαζοί, Τσέτες, Κούρδοι, έφεραν το Φθινόπωρο στη Βασιλεύουσα, την έκτη ημέρα του Σεπτέμβρη, ξεκινώντας από το κέντρο της Πόλης, την πλατεία Ταξίμ.
΄Ενας Τούρκος γιατρός, μάρτυς κατηγορίας στη δίκη της Πλάτης, κατέθεσε την προσωπική του μαρτυρία για εκείνη τη μαρτυρική νύχτα: «Καθώς νύχτωνε, η ανηφόρα που κατοικούσαμε άρχιζε να γεμίζει από πλήθη. ΄Ετρεχαν. Στα χέρια τους κρατούσαν τουρκικές σημαίες, φωτογραφίες του Ατατούρκ και λοστούς. ΄Εβριζαν κι έφτυναν μπροστά στην πόρτα του σπιτιού που μέναμε. ΄Ηταν το μόνο σπίτι που κατοικούσε ρωμιός. Κραύγαζαν ότι η Κύπρος είναι Τουρκική, αναθεμάτιζαν το Μακάριο. Στην αρχή κατέστρεψαν το αυτοκίνητο του Σόλωνα. Τα ρόπαλα και οι κασμάδες που έπεφταν πάνω στο αυτοκίνητο με μίσος, σε λίγο το μετέτρεψαν σε άμορφη μάζα. Στη συνέχεια όρμησαν προς το σπίτι».
Παραμονή της 6ης Σεπτεμβρίου, μια έκρηξη στην αυλή του Τουρκικού Προξενείου, στη Θεσ/νίκη, συγκλόνισε την περιοχή. Εκεί βρισκόταν και ο γενέθλιος οίκος του μεγάλου μεταρρυθμιστή των Τούρκων Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.
Για το λαό της Τουρκίας η βόμβα εκείνη τροφοδοτούσε ένα νέο εκρηκτικό μηχανισμό. Το «φίδι» του Ελληνισμού, που ζούσε και μεγαλουργούσε στην Πόλη, έπρεπε να εξοντωθεί. «Καταστράφηκε το σπίτι του πατέρα μας», ήταν ο τίτλος της «Istanbul Express», που κυκλοφόρησε στο πλήθος. Το σύνθημα είχε δοθεί, η παράσταση είχε αρχίσει. Αυτή ήταν η αφορμή. Η αιτία ήταν ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ που είχε αρχίσει την άνοιξη του ΄55 για την αυτοδιάθεση της Κύπρου.
Η θαλασσοκράτειρα Βρετανία, που έβλεπε το τέλος της αποικιοκρατικής παντοδυναμίας της να πλησιάζει, αποφάσισε να εμπλέξει στο θέμα της Κύπρου ένα νέο παράγοντα: την Τουρκία.
Η νύχτα της 6ης Σεπτεμβρίου κάλυπτε βαριά το χώμα της αμέριμνης Ελληνικής γης, όταν τα πρώτα επίσημα κρυπτογραφήματα ανήγγειλαν στην κυβέρνηση το εγγονός: η Πόλη καιγόταν. Οι διαδηλωτές ξεκίνησαν κρατώντας τις ερυθρές σημαίες της ημισελήνου και ράβδους για την καταστροφή. «Σπάστε, γκρεμίστε τους γκιαούρηδες», φώναζαν οι επικεφαλείς, κρατώντας δακτυλογραφημένες καταστάσεις και οδηγούσαν τις ομάδες καταστροφής σε συγκεκριμένα σημεία. Η επίθεση εξαπλώθηκε στη λεωφόρο Ιστικλάλ και στα δαιδαλώδη δρομάκια γύρω της, μέχρι το Πέρα, το Μπέγιογλου, το Γαλατά, το Εμινονού.
Από μια μαρτυρία της εποχής διαβάζουμε τα εξής: «Εκείνο το βράδυ καθόμουν σ’ ένα καφενείο της Εθνικής οδού Κων/πολης - Ανδριανούπολης. Από τις 4,30 το απόγευμα άρχισαν να περνούν φορτηγά γεμάτα με χωρικούς. Ένα από αυτά στάθηκε για να βάλει βενζίνη και ο οδηγός μου είπε: «Φίλε, στην Πόλη έχει γλέντι». Κατά τις 10 το βράδυ, έφτασε αργοπορημένο ένα λεωφορείο. Όταν ρώτησα τον οδηγό μου είπε: «Μη ρωτάς, την Κων/πολη να μη τη δεις. Απ’ άκρη σ’ άκρη έβαλαν φωτιές, τη γκρέμισαν, μετατράπηκε σε αλάνα».
Δύο μέρες μετά τα γεγονότα, ο Τούρκος πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές δήλωσε πως τα έκτροπα ήταν έργο κομμουνιστών. Όμως, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Ισμέτ Ινονού, είχε δηλώσει με αφοπλιστική ειλικρίνεια:
«Είναι καλό που το κόμμα μας δε συμμετείχε στα γεγονότα. Όμως, οι εκδηλώσεις αυτές ήταν πολύ καλά οργανωμένη εθνική ενέργεια και ωφέλιμη, για να καθαρίσει η χώρα μας από το Ελληνικό στοιχείο, που είναι ένας βραχνάς».
Στις 17 Σεπτεμβρίου του ΄55 το βούλευμα Πλημμελειοδικών Θεσ/νίκης αποκάλυπτε το παρασκήνιο της καταστροφής του Ελληνισμού της Πόλης. Τη βόμβα στο Γενικό Προξενείο είχε κομίσει από την Άγκυρα, μέσα στο διπλωματικό του χαρτοφύλακα, ο Τούρκος υποπρόξενος Μεχμέτ Κάλπ, που ήταν μέλος της οργάνωσης «Η Κύπρος είναι Τουρκική». Πέντε χρόνια αργότερα, η κυβέρνηση Μεντερές ανατράπηκε, μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα. Ο ίδιος και ο Πρόεδρος Τζελάλ Μπαγιάρ, δικάστηκαν και απαγχονίστηκαν.
Ωστόσο οι Έλληνες της Πόλης δε θ΄αποζημιωθούν ποτέ για τις περιουσίες, τις Εκκλησίες, τα νεκροταφεία και τα σχολεία που καταστράφηκαν. Στην ανηφόρα του χρόνου ο Ελληνισμός της Πόλης ανέβηκε έχοντας πάντα χαραγμένο στη μνήμη εκείνο το Σεπτέμβρη. Μετά τις καταστροφές, ήρθε ο πόνος για τους κόπους που χάθηκαν και ο φόβος που δεν έπαψε να συντροφεύει κάθε προσπάθεια επιβίωσης των Ελλήνων της Πόλης, που από τότε δεν ήταν ποτέ πια η ίδια.
Πίστη πολλών είναι πως η λήθη ανταμείβεται με την ειρήνη. Για άλλους, όμως, «η λήθη του κακού, θ’ αποτελεί πάντα άδεια για την επανάληψη του». (Λεωνίδας Κουμάκης, Συγγραφέας).
Εκτύπωση 
Αποστολή
Η Βιβλιοθήκη της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, στεγάζεται σε νεοκλασσικό ιστορικό κτίριο στη πλατεία Μοναστηρακίου.
